De NAM wil vervuild afvalwater uit de olie-industrie diep in de ondergrond van het Drentse oliedorp Schoonebeek lozen. Bewoners konden de afgelopen maanden meepraten over de voorwaarden waarop deze afvalinjecties door kunnen gaan, maar juridisch gezien zijn de afspraken flinterdun, blijkt uit de uitzending van het journalistieke onderzoeksplatform Pointer (KRO-NCRV).

Sinds het debacle met het Groningse aardgas wil de overheid het nu goed aanpakken en in Schoonebeek draagvlak creëren en omwonenden een stem geven, vóór de NAM de benodigde vergunningen krijgt. Staatssecretaris Vijlbrief van Mijnbouw tuigde een ‘ontzorgingstafel’ op waarbij omwonenden en maatschappelijke organisaties konden meepraten en afspraken maken met de NAM, onder andere over monitoring, schadeafhandeling en het voorkomen van overlast. 

Staat juridisch geen partij
Maar volgens Marcel Boogers, hoogleraar Democratie en Transitie aan de Universiteit Utrecht, hebben de afspraken geen solide basis omdat de staatssecretaris juridisch niet verantwoordelijk is. In een voetnoot van het document waarin de afspraken zijn vastgelegd staat dat ‘de Staat in juridische zin geen partij is’. Boogers: “De Staat is dit hele traject gestart en vervolgens zegt de rijksoverheid: de staatssecretaris zet er een handtekening onder, maar mijn handtekening betekent niks, want ik ben eigenlijk geen partij."

Boogers vindt het ook ‘niet helder’ wat er met de gemaakte afspraken gebeurt: “Wie zorgt ervoor dat die afspraken worden nageleefd? Leidt het ook tot wettelijke verplichtingen en worden die geborgd en verankerd? Dat zien we nergens staan.” Ook een Kamerbrief van Vijlbrief geeft geen garanties: “De NAM zal zich zoveel mogelijk houden aan de afspraken. Dat wil zeggen dat de NAM ook onder deze afspraken uit kan.”

Het ministerie van Economische Zaken en Klimaat (EZK) laat na vragen van Pointer weten dat de voetnoot toch wordt aangepast: “In de voetnoot zal komen te staan dat EZK met deze ondertekening erop toe zal zien dat de toezeggingen worden nagekomen.”

Afvalwater van Twente naar Schoonebeek
Dagelijks is zo’n 5 miljoen liter zuiver water nodig om hete stoom te produceren, die helpt de taaie, stroperige olie makkelijker te winnen. Na de winning wordt de olie gescheiden van het afvalwater dat vol zouten en chemicaliën zit. Dat afvalwater ging jarenlang vanuit Schoonebeek via een oude transportleiding naar Twente, ruim 70 kilometer verderop. Daar werd het in lege gasvelden geïnjecteerd.

Na incidenten zoals een lekkende transportleiding en een gescheurde buitenbuis diep in de ondergrond, kwam de NAM onder verscherpt toezicht te staan. De NAM zette de oliewinning eind 2021 stop nadat een te hoog gehalte van de chemische stof tolueen werd aangetroffen. In 2024 wil de NAM de oliewinning weer opstarten. Ditmaal door het afvalwater in het lege gasveld onder Schoonebeek te lozen. De vergunningen hiervoor zijn inmiddels aangevraagd.

‘Voor je gevoel al besloten’
De plannen voor afvalwaterinjecties in Schoonebeek zorgen voor verdeeldheid in het dorp. Actiegroep ‘Stop Afvalwater Schoonebeek’ (SAS) vreest lekkages en aardbevingen en hekelt het inspraakproces over de afvalwaterinjecties. SAS vindt dat de NAM alternatieve methoden om het afvalwater milieuvriendelijker weg te werken, niet serieus genoeg heeft onderzocht. Jenneke Ensink van SAS: “Er is eigenlijk voor je gevoel al besloten.”

Pointer, zondag 28 mei om 22:15 uur bij KRO-NCRV op NPO 2.