Na de uitbraak van en maatregelen tegen het coronavirus in Nederland, wordt er behoorlijk meer nepnieuws over het virus op Twitter verspreid. Het gaat om 251 onbetrouwbare nieuwsberichten die via Twitter worden gedeeld. Dagelijks gaat het om zo’n tachtig tweets met nepnieuws. Dat blijkt uit onderzoek van het datajournalistieke platform Pointer (KRO-NCRV).
 
De bronnen voor deze misleidende tweets zijn onder meer websites zoals De Dagelijkse Standaard, Sceptr, Fenixx, Xander Nieuws en Amalek. Ook in Youtube-video’s van Robert Jensen, Ongehoord Nederland en Café Weltschmerz worden regelmatig onjuiste en onbewezen uitspraken over het coronavirus gedaan. Deze misinformatie is vaak te herkennen aan sensationele claims zonder bronvermelding of informatie die is verdraaid. Volgens deze onjuiste berichten liegt het RIVM, de medische wetenschap en de overheid over de ernst van het virus. Of het gaat over het niet-bewezen verband tussen 5G en COVID-19, valse claims over geneesmiddelen die mensen van het virus zouden genezen en samenzweringstheorieën over de rijken der aarde die het coronavirus zouden hebben gefabriceerd.
 
Voor het onderzoek heeft Pointer bijna 1,2 miljoen Nederlandstalige tweets verzameld van de afgelopen twee maanden waarin de woorden corona, coronavirus, #coronavragen, COVID of NCOV voorkwamen. Begin maart deed Pointer een eerste onderzoek in samenwerking met de NOS naar misinformatie op Twitter. Toen werd geconstateerd dat er twintig onbetrouwbare nieuwsberichten rondgaan. In de afgelopen maand is dat aantal gestegen naar 252 nepberichten. Als vervolgens gekeken wordt in hoeveel tweets deze misinformatie wordt gedeeld, dan is een flinke stijging in de laatste paar weken te zien.
 
De flinke stijging kan verklaard worden doordat de omstandigheden om nepnieuws te verspreiden ideaal zijn. Het coronavirus is een nieuwsonderwerp waar iedereen het over heeft, en via sociale media is het eenvoudig om een groot publiek te bereiken. Volgens nepnieuws-expert Peter Burger (Universiteit Leiden) verspreiden mensen deze berichten vooral uit hoop: een huismiddel waarmee je COVID-19 kunt genezen geeft mensen uitzicht, ook al klopt de bewering niet. “En voor een deel is het angst. Hiervan kun je het coronavirus krijgen. Iedereen zit ernaar te turen en stuurt het door naar zijn vrienden.”
 
Gevolgen nepnieuws schadelijk
Nepnieuws wordt dus meer geproduceerd én verspreid sinds de uitbraak en de maatregelen tegen het coronavirus. Twitter en Facebook zijn zich bewust van de stijging van het aantal berichten met nepnieuws de afgelopen weken. Twitter laat in een reactie weten dat het sinds 18 maart 2.200 heeft verwijderd waarin onjuiste en misleidende informatie staat.
 
Experts vinden dat Facebook en Twitter meer zouden kunnen doen om verspreiding van nepnieuws te beperken, omdat de gevolgen ernstig kunnen zijn. “Je ziet dan mensen handelen op basis van nepnieuws”, zegt Michael Hameleers, universitair docent politieke communicatie aan de Universiteit van Amsterdam. Burger vindt dat informatie die schadelijk is voor de gezondheid moet worden weggehaald. Ander nepnieuws zou herkenbaar moeten zijn via een label op sociale mediaplatformen. “Dat daar een link komt naar een factcheck, naar betere informatie. Zodat mensen de keuze hebben.”
 
Meer over nepnieuws in tijden van corona in de tv-uitzending van Pointer op woensdagavond 29 april, om 21.05 uur bij KRO-NCRV op NPO 2. Daarin worden de schadelijke gevolgen van onbetrouwbare informatie over COVID-19 besproken en laten onderzoeksjournalisten zien hoe ze nepnieuws hebben ontkracht.
Of lees meer in dit achtergrondartikel.