In een voortuin in de Utrechtse stad Baarn staat elke december een bijzondere, houten kerststal, deels gemaakt door onderduikers uit de Tweede Wereldoorlog. Het tafereel is onderdeel van de kerststallenroute, bestaande uit 400 kerststallen door heel de stad. Het idee van de kerststallenroute komt van Jacqueline van den Eshof. De voormalig middelbare schooldocent Spaans vond inspiratie in de Belgische Ardennen. ‘Het plaatje van die stal stond meteen op mijn netvlies.’
Grote, verlichte kerststal
In 1995 is Jacqueline samen met haar man op bezoek bij vrienden in de Ardennen. Het is bijna kerst en het sneeuwt buiten. Op een koude en stille avond rijden ze door het centrum van het Belgische stadje Malmedy. Midden op het centrale plein van de stad staat een muziekkoepel. Op het podium van de koepel pronkt een grote, mooie verlichte kerststal.
Jacqueline: ‘We reden daar snel voorbij, ik heb het denk ik maar een paar seconden gezien. Maar het sfeervolle plaatje stond meteen op mijn netvlies gebrand. Mijn hersens begonnen direct te werken. Ik dacht: zou dat niet wat zijn voor thuis?’
Meer dan galopperende rendieren
Het idee om meer met het kerstverhaal te doen, speelt al langer bij Jacqueline. ‘Al jaren dacht ik: wat jammer dat het kerstfeest steeds meer draait om kerstmannen, cadeautjes en galopperende rendieren voor sleeën. Dat is natuurlijk ook hartstikke leuk, maar voor mij niet de essentie van het kerstfeest.’
Jacqueline zoekt een manier om haar liefde voor het kerstverhaal en de Europese traditie van kerststallen te verspreiden. ‘Ik mijmerde over de vraag: wat zou nou een leuke manier zijn om jonge kinderen en jonge gezinnen wat meer bij die essentie te betrekken? Om de geboorte van het kerstkind weer meer onder de aandacht te brengen? En opeens wist ik het.’
De Weg van het Licht
Jacqueline nodigt zeven bevriende buurtgenoten uit en legt haar idee voor. ‘Ik zei: jongens, ik heb een idee. Ik wil een kerststal in mijn voortuin zetten, zodat iedereen hem kan zien. Doen jullie mee? Ze waren allemaal enthousiast.’ In december 1996 poppen de eerste kerststallen op in Baarnse voortuinen. ‘In dat jaar stonden er elf stallen. Ik had op papier een eigen plattegrond getekend en noemde de route De Weg van het Licht.’ Dertig jaar later zijn er zo’n 400 stallen bijgekomen, verspreid door heel Baarn. ‘Ik krijg inmiddels per jaar zo’n 40 tot 50 nieuwe aanmeldingen.’
'Een deelnemer heeft haar oude kraambed in de voortuin als kerststal staan. Daar heeft ze vier kinderen op gekregen'
Alle stallen in de kerststallenroute zijn zelf bedacht, zelfgemaakt of zelf gekocht. ‘Ik heb zelf een houten kerststal van drie meter in de tuin staan, gemaakt door mijn zoon Alexander. Het kost zo’n vier uur om de stal neer te zetten.’ De variëteit binnen de stallen is groot. Iedereen geeft zijn of haar eigen creatieve blik op het kerstverhaal. ‘Zo heeft een deelnemer haar oude kraambed in de voortuin staan. Daar heeft ze vier kinderen op gekregen. Een andere stal bestaat helemaal uit smurfen, en nog een ander uit Barbies.’
Onderduikers
Een van de oudste stallen op de route staat op de Eemnesserweg in Baarn. De ontstaansgeschiedenis is heel bijzonder. ‘De houten figuurtjes van de stal komen uit de Tweede Wereldoorlog. De vader van de oude meneer die er nu woont, had een aantal onderduikers in huis. Hij heeft de figuren getekend en de onderduikers hebben ze uitgezaagd en waarschijnlijk ook beschilderd. Alles belandde in een doos op zolder, die jaren later pas werd opgemerkt. De inhoud komt nu geweldig van pas.’
'Er komen inmiddels jaarlijks duizenden mensen af op De Weg van het Licht'
Gevoelsfeest
De kracht van de kerststallenroute zit hem volgens Jacqueline in de combinatie van creativiteit en verdieping. ‘Mensen vinden het leuk om aan een stal te knutselen en zijn in de tussentijd bezig met Maria, Jozef, engelen en herders. Het is een mooi moment om stil te staan bij wat je met Kerstmis viert. Dat is toch prachtig?’
Er komen inmiddels jaarlijks duizenden mensen af op De Weg van het Licht. ‘Ik zie dat jonge vaders en moeders op hun knieën gaan zitten en aan hun kinderen uitleggen wat er in de stal te zien is. Kerst is een warm en sfeervol gevoelsfeest dat mensen met elkaar verbindt. En dat is ook precies wat deze route doet. Mijn doel is bereikt.’
De kerststal van Nederland, te zien op dinsdag 16 december live vanuit Maastricht om 20.30 uur bij KRO-NCRV op NPO 1.
