Op haar tiende verloor Liesbeth haar moeder. "Als je tien bent, heb je niet echt een leven te managen. In hoeverre ik toen echt heb gerouwd, weet ik niet meer zo goed. Maar ik ben opgegroeid met de dood. Ik weet dat het een wezenlijk onderdeel is van het leven."

Het rouwproces is alles overweldigend

Twee jaar geleden verloor Liesbeth ook haar surrogaatmoeder ofwel neptante: schrijfster Renate Dorrestein. Er ging een ziekbed aan haar dood vooraf. "Het was eigenlijk meteen duidelijk dat ze het niet zou overleven. Daar was ook het moment dat ik besefte: rouwen als je dertig bent is behoorlijk anders dan wanneer je tien bent. Toen kwam ik erachter hoe alles overweldigend een rouwproces is. En hoe verschrikkelijk alleen je je daarin kunt voelen." 

Écht voelen, is ingewikkeld

"Ik vind het heel moeilijk om te voelen wat ik echt voel, hoe zweverig dat ook klinkt." Het verhaal dat haar moeder al lange tijd dood is, heeft ze al vaak verteld. Het écht blijven voelen, dat is veel lastiger, legt Liesbeth uit. "Je wilt gewoon dat de dingen zo normaal mogelijk blijven, dat willen stervende mensen vaak ook."

Dan komt het moment dat die persoon er niet meer is. "Je leeft je leven en er zijn altijd stippen op de horizon, maar voor mij eindigden die daar. 'Als Renate overlijdt, dan houdt het op. Ik weet niet hoe ik dit moet doen', was de zin die continu door mijn hoofd ging. Uiteindelijk gebeurt het, en dan wordt het ook weer de volgende ochtend. Je staat op en je gaat door."

De man met de hamer

Daarop volgde een wervelwind aan emoties die haar tot dan toe nog onbekend waren. Eerst denk je dat het allemaal wel meevalt, dat het wel gaat. Maar dan komt toch de man met de hamer om de hoek kijken, legt Liesbeth uit. "Clichématig heb ik toen huilend en gillend op de grond gelegen, daarna kwam de rouw. Bij mij was dat ook heel fysiek. Ik was vermoeid. Soms moest ik twee dutjes op een dag doen om het überhaupt tot negen uur te halen."

"Het lastige aan rouwen is om je gevoelens op tafel te leggen. Je voelt van alles door elkaar. Je voelt niet alleen verdriet, soms voel je ook woede, je voelt onmacht en je mist iemand. Het is een hunkering waar je nergens mee naartoe kan, want diegene is er niet meer."

We zijn bang voor de dood 

Verlies en rouw lenen zich niet goed voor een casual gesprek, heeft Liesbeth ondervonden. "Het is een té grote emotie om dat even bij elkaar te leggen. Los daarvan: 'we' als maatschappij zijn toch ergens bang voor de dood. Dat is niet gek, liever gaan we niet dood. Maar we hebben het nu een beetje buiten ons leven gezet. We kijken er niet meer naar, we willen zo lang mogelijk leven. Alles is op een lang leven geënt."

Over verlies, rouw en de dood

In haar podcast 'Dag voor Dag' gaat Liesbeth met verschillende dierbaren het gesprek aan over verlies, rouw, de dood en alles wat daarbij komt kijken. "Ik zocht een luisterend oor. En vooral ook iemand die begreep wat er aan de hand was. Met mensen spreken die hetzelfde hebben meegemaakt, vond ik zo verhelderend."

Friso Bonga is een van haar gesprekspartners in de podcast. Hij vertelt over zijn vergeetachtigheid tijdens de rouwperiode. Zelfs een belangrijke sollicitatie van zijn vriendin kon hij niet onthouden. "Je hebt geen ruimte voor andere mensen, ik liep zelf als een dwaas over straat", vult Liesbeth aan. Op het moment dat ik daarover sprak met Friso, vertelde hij dat hij dat ook zo heeft ervaren. "Toen besefte ik, dit hoort er gewoon bij. Dit is rouwen, maar niemand vertelt je dat."

Verdriet vermomt zich soms als woede 

Een andere dierbare die voorbij komt in de podcast is Gijs. Hij vertelt over de verwarring van emoties. "Verdriet vermomt zich soms als woede. Je moet er af en toe bij stilstaan dat die gevoelens er daadwerkelijk zijn. Ik denk dat we daar nog niet zo goed in zijn. Zeker als het al wat langer geleden is, moet je niet vergeten om te blijven voelen. Je moet je verdriet laten ademen", legt hij uit. Dat zijn de adviezen die Liesbeth nu, twee jaar na de dood van Renate, ter harte neemt. "Ik heb de muziek van de begrafenis gedraaid, ben oude foto's gaan kijken en ik heb gehuild als een baby. Dat was zo bevrijdend om dat even toe te laten. Dat was heerlijk"

Je bent niet alleen

Liesbeth hoopt met de 'gewone' gesprekken over verlies en rouw iets te kunnen betekenen voor anderen.
"Een arm om je schouder en het besef dat je niet alleen bent. Er zijn meer mensen die dit meemaken, en het komt wel goed. Het is een heel groot en onverteerbaar verdriet, maar je bent niet alleen."

Bekijk het gesprek met Liesbeth hieronder terug