Het was een bijzonder beeld bij het RTL-verkiezingsdebat in 2017. Tussen alle stropdassen stond daar slechts één vrouw: Lilian Marijnissen. Nu, vier jaar later, is dat wel anders. "Vrouwen zijn ook bazen van de wereld", zegt partijleider van de PvdA Lilianne Ploumen. "Dat kunnen meisjes en vrouwen nu zien." Ploumen zit samen met Sigrid Kaag (D66), Esther Ouwehand (Partij voor de Dieren) en Lilian Marijnissen (SP) aan tafel bij Margriet.

'Een tikkeltje conservatief'

Momenteel zitten er minder vrouwen in de Kamer dan in de jaren '80. "Dat moeten we de komende periode repareren", zegt Ploumen. Dit jaar is er met vier vrouwelijke lijsttrekkers een stap gezet in de juiste richting. "Dit is een heel goede doorbraak", voegt Kaag toe. "Het zegt natuurlijk ook iets over partijen die dat nog niet hebben, die nog nooit een vrouw als lijsttrekker hebben gehad. Wat mij opvalt, is dat we als Nederlanders niet altijd de spiegel voorhouden en durven te zeggen dat we toch een tikkeltje conservatief zijn, of conservatiever zijn geworden", vervolgt ze.

Wanneer er nu een vrouwelijke lijsttrekker naar voren stapt, zegt Kaag, gaat het nog steeds over de vraag of de man het wel leuk vindt. "Het gaat in eerste instantie niet over de vraag: waar heeft ze het over? Waarom is ze leider? Wat gaat ze doen voor het land? Als mens, mét ervaring."

'Wedstrijdjes ver pissen' 

"Het traditionele politieke bolwerk met al die mannen is toch best vaak een wedstrijdje ver pissen", begint lijsttrekker voor de Partij van de Dieren Esther Ouwehand. Begrijpelijk dat vrouwen daar niet per se bij willen horen, zegt ze. "Haantjesgedrag. Het gaat soms meer om het gevecht, dan de inhoud. Zolang dat beeld over politiek blijft bestaan, begrijp ik dat heel veel vrouwen denken; ik heb daar geen zin in."

"Toen ik daar stond in mijn eentje tussen zeven pakken, besefte ik dat dit niet meer van deze tijd is", zegt Marijnissen over het RTL-debat in de vorige verkiezingsperiode. Toch gaat het uiteindelijk om de ideeën, vervolgt ze. Er wordt nu bijvoorbeeld veel gesproken over de eerste vrouwelijke premier. "Dat zou leuk zijn en het zou tijd worden. Maar het gaat wel om de ideeënstrijd, die moeten wij onderling ook met elkaar voeren."

De vrouwen op de werkvloer

Wie heel belangrijk zijn, ook buiten de politiek, stelt Marijnissen, zijn de vrouwen in het veld. "Het gaat om gelijke kansen. Al die vrouwen op de werkvloer, daar zou het veel meer over moeten gaan", aldus de SP-lijsttrekker. "Er is niet veel vooruitgang", zegt Ploumen, terugblikkend op de afgelopen jaren. De PvdA en de SP pleiten bijvoorbeeld voor een verhoging van het minimumloon. Maar, om dingen wezenlijk te veranderen in de maatschappij, zijn er niet alleen meer vrouwen nodig in de politiek, stelt Ploumen. "Daarvoor zijn er meer linkse ideeën nodig in de politiek."

Het is interessant om te kijken naar de wijze waarop mannelijke- en vrouwelijke lijsttrekkers worden gepresenteerd door de partij, schrijft Japke d. in haar NRC column waarin ze CDA-lijsttrekker Wopke Hoekstra als voorbeeld aanhaalt. De partij zet de nieuwe lijsttrekker in de markt als een 'gezinsman'.

Vrouwen in categorieën
"Ik ben nooit een gezinsvrouw genoemd", reageert Kaag. "Ik ben bijvoorbeeld de carrièrevrouw. Werkende vaders bestaan kennelijk niet, werkende moeders wel. Het zijn altijd bijstandsmoeders, geen bijstandsvaders. In de Nederlandse taal worden vrouwen nog steeds in een bepaalde categorie gezet. Als mannen iets doen dat vrouwen stilletjes doen - want ze doen het er allemaal bij - dan is het voor mannen een geweldig compliment!"

Het is belangrijk om te kijken naar het systeem erachter, stelt Marijnissen. Dat begint volgens haar bij het ouderschapsverlof. Daar ziet de SP-leider oplossingen. "Dat zowel mama als papa evenveel verlof krijgen, samen voor het kind zorgen en dat we op die manier ook samen verandering in onze systemen aanbrengen."

Gelijke kansen

"Als je dat punt doortrekt", haakt Kaag aan bij het punt van Marijnissen, "dan gaat het om gratis kinderopvang". Dan hebben óók mensen die niemand in de omgeving hebben om op de kinderen te passen de keuze om te gaan werken. "Je neemt daarmee die barrière weg en je bevordert veel kinderen uit kansarme wijken om in het leerproces een gelijke kans te krijgen."

''Als we er niet voor zorgen dat de politieke verhouding echt fundamenteel verandert, dan ben ik bang dat het na 17 maart teruggaat naar het oude normaal'', zegt @MarijnissenL. #ditisM pic.twitter.com/LFq2xLjPrl

— Margriet van der Linden (@dit_is_M) February 10, 2021

Gelijk ouderschapsverlof, gelijke beloning voor mannen en vrouwen, maar ook onzekere contracten zijn een heikel punt, stelt Marijnissen. "Niet zelden zijn het de vrouwen die deze contracten treffen." Het zijn juist die mensen die tijdens de coronacrisis hun baan zijn verloren, vervolgt Ploumen. "De afgelopen jaren hebben we gezien dat er heel veel is scheefgegroeid. Dat zien we nu heel scherp", vervolgt ze. "Niet alleen de arbeidsmarkt, maar op alle terreinen is ongelijkheid de laatste tien tot twaalf jaar vergroeid en doorgeschoten", voegt  Kaag toe. "Daarin zijn Rutte en zeker de VVD een constante."

'Wat voor land willen wij wonen?'

Er wordt vanuit verschillende hoeken gesproken over een reset van het systeem, waarbij de crisis kan worden gezien als kans. In wat voor land willen we dan wonen? Klinkt de vraag aan de politici aan tafel. "Je wilt een land, dat een land is van ons allemaal", begint Ploumen. Op 17 maart valt er iets te kiezen, zo wordt er gesteld. "Ik denk dat dit de verkiezingen van je leven zullen zijn", reageert Ouwehand. "We zien dat heel veel mensen de afgelopen tien jaar - nog meer dan daarvoor - kwetsbaar zijn geworden. Waaronder dus vrouwen. Dat komt door die flexibilisering, de wiebelcontracten."

''Het gaat over de toekomst van de kinderen en kleinkinderen'', vervolgt Ouwehand. ''Er staat ook een klimaatcrisis en een biodiversiteitscrisis voor de deur. Dit decennium wordt 'The Deciding Decade' genoemd. Het komt er nu echt op aan, om de komende kabinetsperiode die keuzes te maken om ongelijkheid weer recht te trekken'', stelt ze. 'We moeten ons bezighouden met welke crises er voor de deur staan en wat we kunnen doen om die te voorkomen.'' Om dat te laten slagen, moeten de politieke verhoudingen veranderen, stelt Marijnissen. "Als dat niet gebeurt, dan ben ik bang dat het na 17 maart teruggaat naar het 'oude normaal'."

'Doen of doodgaan'

"In crisistijd is de aard van de mens conservatief", stelt Kaag. "Het is de verandering die mensen wel willen, maar soms beangstigend vinden", legt ze uit. "Daarbij ben ik het helemaal eens met Esther Ouwehand, de grootste crisis die boven ons hoofd hangt is de klimaatcrisis. Het is niet vallen of opstaan, het is doen of doodgaan", concludeert ze. 

"Als er grote veranderingen voor de deur staan", vervolgt Ouwehand, "zie je dat het ongemak in de samenleving groeit. En ook dat gevestigde belangen er alles aan doen om hun positie te behouden." Dat hebben we gezien als het gaat om de landbouwsector, stelt ze. "We moeten er alles aan doen om de druk op die traditionele, conservatieve partijen op te voeren", besluit Ouwehand.

Langzaam maar zeker komen die verkiezingen op 17 maart dichterbij. Gelukkig is er genoeg te kiezen. Ben je benieuwd naar het hele gesprek met deze lijsttrekkers? Kijk het hieronder terug.

Leestip: schrijvers Ody Neisingh en Marieke Visser hebben een droom. Een hele nieuwe generatie kinderen laten opgroeien met het idee dat je écht alles kunt worden wat je wilt. Daarom schreven zij: Mama is minister-president, hét kinderboek over de politiek dat stereotype rolpatronen doorbreekt.