Een van de grootste barrières voor de natuur is door de mens gecreëerd. Onze wereldberoemde Afsluitdijk houdt ons veilig, maar tegelijkertijd bemoeilijkt de dijk het leven van miljoenen vissen. Mariene ecoloog Wouter van der Heij pleit in Ruimteschip aarde daarom voor een gat in de Afsluitdijk.
Afsluitdijk zichtbaar vanuit de ruimte
Misschien heb je het ergens gelezen of hoorde je het iemand zeggen: vanaf de maan zou je de Chinese Muur goed kunnen zien. Volgens astronaut André Kuipers klopt dat niet helemaal: 'Mensen zeggen vaak dat je de Chinese Muur vanaf de maan kan zien, maar eigenlijk is dat heel lastig. De Chinese Muur heeft dezelfde kleur en vorm als de omgeving, het kronkelt echt met de heuvel mee.'
Wat je volgens de astronaut wél goed kan zien? Iets dat door de mens tussen land en water is gebouwd. 'Een dam, een kunstmatig eiland of onze Afsluitdijk is heel herkenbaar vanuit de ruimte', aldus Kuipers.
'Trekvissen leggen duizenden kilometers af om tegen een betonnen muur te botsen'
Ecologische ramp
Toch zijn sommige mensen niet zo blij met de Afsluitdijk, ongeacht hoe indrukwekkend de lange dijk er ook uitziet vanuit de ruimte. 'De Afsluitdijk is een blokkade voor vissen. Het is de grootste ecologische ramp die we Nederland hebben toegebracht', zegt marine-ecoloog Wouter van der Heij in de documentaireserie Ruimteschip Aarde. Hij bekommert zich over het lot van zeedieren. 'Trekvissen kunnen niet door de Afsluitdijk heen zwemmen. Ze leggen duizenden kilometers af om bij ons tegen een betonnen muur te botsen.'
Om vissen weer toegang te geven tot het IJsselmeer (voorheen de Zuiderzee) wil de mariene ecoloog speciaal voor vissen een rivier dwars door de Afsluitdijk maken: de zogenoemde vismigratierivier. 'De vismigratierivier is een bijna vier kilometer lange slingerende rivier, waarbij de overgang van het zoute Waddenzeewater en het zoete IJsselmeerwater in de rivier plaatsvindt', legt Van der Heij uit.
Honderden miljoenen dieren
Het belang van het onderwaterleven is volgens Van der Heij heel belangrijk. 'Er gebeurt daar een hele hoop wat we niet kunnen zien, maar het gaat echt over honderden miljoenen dieren die vanaf de Waddenzee naar het IJsselmeer trekken', vertelt hij. Om toch alle vissen een doorgang naar het IJsselmeer te bieden, proberen ze rekening te houden met de stroming.
Van der Heij: 'Neem nou de zalm, daarvan weten we dat het tegen de stroming in zwemt. De palinkjes daarentegen komen binnen als ontzettend kleine, zwakke zwemmers.' De marine-ecoloog legt uit dat ze door een passage van dwarswanden in de vismigratierivier de sterke stroming eruit halen. 'Hierdoor kunnen ook de zwakke zwemmers de Afsluitdijk passeren.'
'Via vissen verbinden we heel veel gebieden met elkaar'
Wereldwijde verbetering
Het gat in de Afsluitdijk zal een enorme vooruitgang zijn voor de biodiversiteit in de Europese wateren. 'Kijk bijvoorbeeld naar de paling. Die wordt geboren bij de Caraïben en trekt vanaf daar de Atlantische Oceaan over om uiteindelijk in West-Europa naar binnen te glippen. We weten zelfs dat ze tot in Zwitserland komen', vertelt Van der Heij.
Volgens hem is de verbinding tussen de Waddenzee en het IJsselmeer niet alleen gigantisch, maar ook een wereldwijde verbetering. Van der Heij: 'Het passeerbaar maken van de Afsluitdijk verbindt de tropen met de sneeuw van Zwitserland, maar dan allemaal onderwater. Het is een belangrijke voordeur die wie openzetten. Via vissen verbinden we heel veel gebieden met elkaar.'
Aflevering: Nederland waterland
Benieuwd naar meer interessante verhalen over de effecten van water op mens en natuur?
In de documentaireserie Ruimteschip Aarde neemt André Kuipers je mee op ontdekkingsreis om de schoonheid & kwetsbaarheid van ons land te laten zien. De serie geeft een unieke blik op Nederland, met natuurbeelden, nooit eerder vertoonde ruimtebeelden en verhalen van natuurliefhebbers.
