24 november 2024

Sint Franciscusbasiliek, Bolsward
Celebrant: Pastoor drs. Arjen Bultsma

Lezingen:
Daniël 1, 13-14
Openbaring 1, 5-8
Johannes 18, 33b-37

Daarnet zongen we het Kyrie eleison. Deze Griekstalige bede behoort tot de oudste elementen van onze liturgie. Al in de eerste eeuwen werden deze woorden gebeden. Door gelovigen privé, maar ook tijdens de gezamenlijke vieringen.
Deze bede, Kyrie eleison - Heer, ontferm U, is evenwel niet van christelijke hand. Al ver voor Christus waren deze woorden vertrouwd onderdeel van de Grieks-Romeinse godsdienstpraktijk. Toen de Romeinse keizers zichzelf meer en meer als godenzonen gingen beschouwen, begonnen ze er prijs op te stellen dat men hen ook met deze woorden hulde bracht en genade afsmeekte.
Hierdoor had het veel meer betekenis dan alleen een uitdrukking van vroomheid, wanneer de christengelovigen de gewoonte opvatten om deze woorden niet langer tot de keizer, maar tot Christus te richten.
Het kan eigenlijk niet anders of de keizers moeten dat ervaren hebben als een ontkenning van hun macht. Het zal ze bovendien zeer verward hebben. Hoe is het mogelijk dat er mensen zijn die Kyrie eleison bidden tot iemand die een smadelijke kruisdood stierf? In de ogen van de keizer klopt er helemaal niets van.

In het evangelie waren we getuige van de ontmoeting tussen de inmiddels gevangen genomen Jezus met Pontius Pilatus. We merken hoe deze Romeinse gouverneur eveneens worstelt. Jezus maakt het Pilatus ook niet gemakkelijk. Pilatus kan alleen maar denken vanuit met geweld en angst gestutte machtsstructuren en blijft daarom verward als Jezus bevestigt koning te zijn, maar anders dan andere koningen. Wat moet Pilatus daarvan maken? Is deze Jezus nu een concurrent of niet? Kan een machthebber als Pontius Pilatus met Hem leven of is het beter om ‘m uit de weg te ruimen om de eigen positie te kunnen handhaven?

Vandaag vieren we Christus Koning. Een feest dat ons uitnodigt om precies deze vraag te beantwoorden. Niet alleen voor de machthebbers van deze wereld, maar ook voor onszelf. Welke plek neemt Jezus in? Is Hij een concurrent? Staat Hij onze plannen in de weg? Of zit het anders?
Het feest van Christus Koning is eigenlijk een relatieve nieuwkomer op onze liturgische kalender. Net geen eeuw geleden werd het ingesteld als reactie op toenemend ongeloof en groeiende onmenselijkheid in techniek en politiek. Oppervlakkig gezien zou je daarom kunnen denken dat het met dit feest alleen maar gaat over de vraag wie nu eigenlijk de baas is. Als we niet uitkijken wordt deze dag dan eerder een protestdag dan een feest. Christus is Koning van het heelal. Verbeeldt je daarom maar niets. Hopelijk voelen we allemaal aan, dat we op deze manier in feite ook zelf nog altijd in hetzelfde machtscirkeltje blijven draaien van mensen zoals de Romeinse keizer en Pontius Pilatus.

Dat we het Kyrie eleison als christen alleen tot de Heer willen richten, is niet omdat we politieke macht op voorhand willen ontkennen of technische vooruitgang blokkeren. Sterker nog, we hopen en bidden dat een vraag om hulp aan degenen die politieke of bestuurlijke verantwoordelijkheid dragen nooit te vergeefs is en dat alle technische mogelijkheden alleen maar worden aangewend om dienstbaar te zijn aan het goede.
Met andere woorden: we hopen en bidden dat alle mensen samen willen werken aan een samenleving waar het voor iedereen goed toeven is. Waar niemand angstig hoeft te zijn voor een ander. Een samenleving die daadwerkelijk oog heeft voor de mensen die het goed gaat en nog meer voor de mensen die het moeilijk hebben.

Dat verlangen we zo, en we proberen daaraan mee te werken, omdat Jezus vandaag in het evangelie als koning duidelijk uit een ander vaatje tapt. Zijn koningschap wortelt in de ware bron van liefde en leven, namelijk in de Drie-ene God zelf.
Jezus is daarom niet degene om anderen te bedreigen of geweld aan te doen. Integendeel, zijn koningschap roept op tot navolging. Iedere mens mag zich geroepen weten om met liefde en erbarmen naar anderen te kijken en ieders welzijn te bevorderen. We zijn allemaal geroepen tot deelname aan het Koninkrijk van God en daarin vrede en vreugde te vinden. Zonder angst.
Daartoe is om te beginnen één ding nodig. Dat we welbewust gaan leven vanuit de liefde van God. Anders gezegd, dat we niet schromen om met volle overtuiging ons tot de Heer te richten. Hem hulde brengen en om erbarmen vragen.
Kyrie, eleison