Tekst: Jaap Friso • Headerbeeld: jonnydepony, Maarten de Bouw

Toen regisseur Tim Oliehoek voor Arcadia werd benaderd, was hij met een heel ander project bezig. Maar toen hij eenmaal aan het script begon, kon hij niet meer stoppen met lezen. ‘Het zit zo geweldig slim in elkaar, elke scène heeft een functie én het gaat over zeer herkenbare situaties. En ondertussen speelt het zich in een heel vervreemdende wereld af.’

Je krijgt wat je verdient 

En vervreemdend is het zeker: de denkbeeldige samenleving Arcadia is ontstaan na een enorme catastrofe en is ingericht op basis van een puntensysteem. Wie zich goed gedraagt en genoeg punten verzamelt, heeft een aangenaam leven en heeft niks te vrezen. Maar wie zich niet aan de regels houdt of in opstand komt, verliest privileges en kan letterlijk uit de ommuurde maatschappij worden gezet, onder het motto: ‘je krijgt wat je verdient’. Dat klinkt misschien bizar, maar het is minder ver weg dan we denken; in bijvoorbeeld China wordt gewerkt met een systeem dat hier op lijkt. 

Tim herinnert zich hoe hij tijdens de opnames een krantenartikel onder ogen kreeg over een Chinees die niet mocht vliegen omdat hij niet genoeg punten had. ‘China heeft natuurlijk een geschiedenis waarin de staat het voor het zeggen heeft en slecht gedrag de kop wordt ingedrukt. In Nederland zouden mensen sneller in verzet komen, denk ik. We zijn nuchterder en opstandiger.’

Veiligheid of vrijheid

Arcadia is een grote productie met een internationale crew waarvoor vooral in België, maar ook in Nederland, Frankrijk en Duitsland werd gedraaid. Voor Tim was die samenwerking met buitenlandse partners spannend en uitdagend. ‘Het was heel intensief; ik voelde de verantwoordelijkheid.’ Hij vertelt onder de indruk te zijn van de uitgebreide voorbereiding waardoor hij tijdens het filmen nooit voor verrassingen kwam te staan. ‘Echt alles was van tevoren uitgedacht en tot in detail vastgelegd. Daardoor kon ik me op set concentreren op de acteurs, met wie ik heel goed heb samengewerkt. Met de Vlamingen had ik direct een klik.’

De regisseur, bekend van onder andere de dramaserie Stanley H. over een drugshandelaar in de jaren 90, herinnert zich hoe bijzonder het was dat de serie gedraaid werd tijdens de coronapandemie. ‘Sommige elementen uit Arcadia zag ik in die periode terugkomen in het echte leven. Er ontstond tijdens de pandemie ook een soort tweedeling. Eerst was er veel saamhorigheid, maar al snel werd het grimmiger en veroordeelden mensen elkaar om bepaalde keuzes. Bijvoorbeeld wel of niet vaccineren of het gebruik van een QR-code. Niet iedereen mocht nog een restaurant in. Dat lijkt een beetje op wat er in Arcadia gebeurt.’

Overleven

In Arcadia wordt een samengestelde familie gevolgd die een luxe en veilig leven leidt. Totdat de familieleden door puntenverlies soberder moeten gaan leven en de vader uit de maatschappij wordt gezet. Hij heeft ervoor gekozen zich te verzetten, om zo zijn dochters te beschermen tegen wat hij als negatieve kanten van het systeem ziet. Met alle gevolgen van dien. 

Tim zegt het vooral interessant te vinden hoe verschillend mensen reageren op van bovenaf opgelegde regels. ‘Een van de dochters gelooft heel erg in het systeem. Zij vindt dat de vader het aan zichzelf te danken heeft dat hij uit de gemeenschap is gezet. Het gezin wordt vervolgens tegen elkaar uitgespeeld door de machthebbers in de maatschappij. De wezenlijke vraag die boven de serie hangt en tot nadenken aanzet: hoever ga je om te overleven en jezelf en elkaar te beschermen?’

Tim heeft daar geen definitief antwoord op, maar denkt dat het deels in de mens zit om egocentrisch te zijn: ‘Als het erop aankomt, kiezen de meeste mensen voor zichzelf, ten koste van een ander. Hoewel er in Arcadia ook mensen zijn die zich verzetten tegen het systeem, ondanks alle risico’s. Dat is steeds de afweging: kies je voor zekerheid met een bepaalde vorm van controle of wil je leven in vrijheid, met wat minder veiligheid?’

Dwingende regels 

De inwoners krijgen te horen dat er buiten de muren van Arcadia geen leven mogelijk is, maar in de serie is te zien dat dit niet klopt. Die tegenstelling is volgens Tim interessant: ‘Beide werelden hebben zo hun voor- en nadelen. We hebben geprobeerd om dat dilemma zo goed mogelijk te schetsen. Natuurlijk is er in de buitenwereld meer vrijheid, maar ook veel meer gevaar. Uiteindelijk is voor mij wel duidelijk dat ik zou kiezen voor een wereld buiten de muren. Ik geloof niet in een systeem met al te dwingende regels, dat gaat uiteindelijk niet werken. Mensen hebben vrijheid nodig en zitten niet zo in elkaar dat ze zich altijd netjes gedragen, dat zou het leven ook heel saai maken.’

Arcadia is een serie die je als een spiegel van de samenleving kunt opvatten maar dat is niet het enige, volgens Tim. ‘We hebben geprobeerd een spannend verhaal te vertellen dat tegelijkertijd heel dichtbij komt. Ik hoop dat we erin zijn geslaagd om deze wereld geloofwaardig te maken.’