Zoals de uitspraak van Angela Y. Davis luidt: "In a racist society, it is not enough to be non-racist, we must be anti-racist." Kinderen zijn zich op jonge leeftijd al bewust van verschil in huidskleur en de vooroordelen die hieraan kleven. Hoe voed je een kind niet enkel niet-racistisch, maar ook antiracistisch op?
Jillian Emanuels, ook wel bekend als 'De Instant Pedagoog', is antiracistisch opvoedexpert, pedagoog en trainer. Zij zet zich graag in voor het opvoeden en grootbrengen van een generatie kinderen die strijden voor antiracisme. Daarom heeft ze een online cursus 'Antiracistisch opvoeden' opgericht. In deze training worden handvatten geboden aan (voornamelijk) ouders en opvoeders. Zo kunnen zij door hun opvoeding verandering teweegbrengen. Wij gingen in gesprek met Jillian, daarin legt ze ons uit je hoe je een kind antiracistisch* opvoedt.
*Antiracisme betekent dat je daadwerkelijk actief werkt om raciale ongelijkheid en onrecht te begrijpen, uit te leggen en tegen te gaan, bijvoorbeeld door je uit te spreken in situaties waarin racisme plaatsvindt.
1. Begin zo vroeg mogelijk en zoek aansluiting
Jillian raadt aan om vanuit je eigen reflectie te kijken naar wat je wil mee geven aan een kind. "Je kan niet vroeg genoeg beginnen met het bespreekbaar maken van de principes van onderwerpen als racisme en ongelijkheid. Kinderen hebben namelijk al vanaf drie maanden een voorkeur voor mensen die behoren tot hun eigen 'raciale groepering', rond het derde levensjaar associëren kinderen sommige negatieve eigenschappen met specifieke groepen mensen. Introduceer daarom in de opvoeding zo vroeg mogelijk diversiteit en inclusiviteit in bijvoorbeeld boeken en speelgoed, om dit vervolgens uit te breiden. Maak duidelijk dat ondanks dat iedereen gelijkwaardig is, niet iedereen dezelfde kansen krijgt. Vertel hoe oneerlijk dit is. Een handige manier om dit te doen is haakjes te vinden waar je op kunt aansluiten. Kijk bijvoorbeeld hoe je het thema aan kan halen tijdens het kijken van tv of het lezen van een boek (bijvoorbeeld door het bespreekbaar maken van stereotype beelden in een kinderprogramma). Wees daar alert op en speel daar op in, maar maak er zeker geen preek van. Een spontane opmerking kan al een verschil maken."
Maak duidelijk dat ondanks dat iedereen gelijk is, niet iedereen dezelfde kansen krijgt.
Jillian merkt uit de feedback die zij krijgt dat ouders of opvoeders in eerste instantie vaak bang waren dat hun kind bepaalde woorden en/of concepten niet zou begrijpen, maar dat dit uiteindelijk enorm meevalt. "Je kan een term als 'onrecht' laten vallen, zonder daarbij te verwachten dat een kind het gelijk zal begrijpen. Wanneer jij voor de eerste keer het woord 'televisie' uitlegt, weet een kind ook niet precies wat dit is. Des te vaker je het doet en des te bespreekbaarder je dergelijke onderwerpen maakt, hoe meer indruk dit zal achterlaten. Onbekend maakt immers onbemind. Om complexe concepten als racisme voor kinderen op latere leeftijd behapbaar te maken, is kennis van onderliggende elementen zoals ongelijkheid en pesten op jongeren leeftijd nodig."
2. Houd een spiegel voor
"Ook wanneer jij of je kind geen ervaring hebben met racisme, is het belangrijk om wel antiracistisch te zijn. Niet enkel omdat dit enorm waardevol is, maar ook omdat je alleen vanuit daar kan groeien en anderen iets bij kunt brengen." Volgens Jillian is het dan ook belangrijk om onderzoek te doen naar machtsstructuren en privileges. "Kan confronterend zijn, maar het is belangrijk om te reflecteren en jezelf te blijven bevragen. Wat is jouw positie in deze samenleving? Hoe verhoud jij je tot anderen? Waar kan ik zelf nog in groeien? Wat voor stappen kan ik zetten om dat te bereiken? Op die manier houd je niet alleen jezelf een spiegel voor, maar geef je ook een kind een goed voorbeeld."
3. Ontwikkel vaardigheden om tegen racisme in te gaan
Hoe leer je een kind om zich uit te spreken of iemand bij te staan die racisme meemaakt? Maar ook: hoe leer je een kind van kleur om (na)zorg of hulp te zoeken? "Je kan niet voorkomen dat een kind van kleur racisme meemaakt. Door de juiste begeleiding te bieden kan je er wel voor zorgen dat een kind er niet aan ten onder gaat. Vind gepaste manieren om bespreekbaar te maken hoe een kind zich in dergelijke situaties kan positioneren en manoeuvreren. Waar je wel voor moet waken is dat kinderen niet gestraft worden voor het feit dat ze in een bepaalde situatie simpelweg niet wisten hoe anders te handelen. Wat er dan gebeurt is dat er een verschuiving plaatsvindt en slachtoffers als schuldigen gezien worden. De enige manier om kinderen juist te begeleiden in een dergelijke situatie is door te bespreken wat ze beter hadden kunnen doen en naar welke persoon/personen ze toe hadden kunnen stappen. Relevant is dus om een balans te vinden tussen het bieden van begeleiding, maar het kind zelf ook handvatten mee te geven om vaardigheden te ontwikkelen die een kind helpen om zich uit te spreken tegen racisme."
Een essentiële toevoeging hieraan: mensen van kleur moeten vaak een extra stap zetten om balans te vinden in hoe zij een kind begeleiden, los van hun eigen ervaring. "Het kan lastig zijn om je eigen traumatische ervaringen met racisme niet aan een kind door te geven en het vergt energie om een bepaalde veiligheid voor jezelf te garanderen. Op wat voor manieren kies en zorg jij voor jezelf? Hoe neem jij op de juiste momenten rust? Waar haal jij plezier uit? Denk na over hoe je dit door wilt geven aan jouw kind."
Als een kind toch onverhoopt een racistische term laat vallen, heb jij niet gefaald in jouw antiracistische opvoeding.
4. Doe aan verwachtingsmanagement voor jezelf
"Geef een kind de tijd om bepaalde onderwerpen te begrijpen en hier vaardig in te worden. Maak onderwerpen behapbaar en herhaal het", vertelt Jillian. "Essentieel hierbij is verwachtingsmanagement: ga er niet van uit dat je kind na één gesprek expert is in het onderwerp. Misschien nog wel belangrijker: niemand kan voorkomen dat jouw kind mensen beoordeelt op basis van 'ras'. Wél kan je er voor zorgen dat jouw kind weet wat racisme is en wat voor vormen antiracisme aan kan nemen. Laat je vooral niet ontmoedigen als volgens jou het beoogde doel (nog) niet behaald is. Als een kind toch onverhoopt een racistische term laat vallen, heb jij niet gefaald in jouw antiracistische opvoeding maar betekent het dat je een gesprek wellicht nogmaals moet voeren."
Jillian maakt het liefst zo min mogelijk woorden vuil aan mensen die beweren het nut van een dergelijke cursus niet in te zien. Voor alle haatdragende DM’s die ze binnenkrijgt heeft ze maar een antwoord: "jij vindt het niet nodig", punt.
De cursus van Jillian is snel uitgegroeid tot een online community waarin deze ouders en opvoeders elkaar uitdagen, motiveren en inspireren. Wil jij hier ook onderdeel van uitmaken en verandering teweegbrengen? Schrijf je in voor de cursus en zeg vaarwel tegen kleurenblind opvoeden. Want, écht waar: samen staan we sterk.
