Bij de term 'werkelijkheid' denken we vaak aan iets ondubbelzinnigs, aan iets dat je kunt meten en berekenen. Maar in het boeddhisme en de oude Indiase filosofie is de werkelijkheid helemaal niet zo wiskundig. De documentaire De werkelijkheid bestaat niet nodigt je uit om op een nieuwe manier naar de werkelijkheid te kijken.
Objectieve werkelijkheid
Stel je voor: je staat naast de gigantische watervallen van de Niagara Falls. Je ziet en hoort het water kletteren en voelt de kracht van het water. Maar een vogel of een vis ervaart diezelfde watervallen waarschijnlijk heel anders dan jij. Bestaat er dan wel zoiets als een objectieve werkelijkheid van de waterval?
Oosters en westers denken
De werkelijkheid bestaat niet onderzoekt hoe de eeuwenoude boeddhistische filosofie van de Indiase filosoof Nagarjuna hedendaagse wetenschappers uit verschillende disciplines inspireert. Deze filosofie stelt dat niets volledig op zichzelf bestaat en dat alles met elkaar verbonden is. We hebben de natuur, de aarde en elkaar nodig om te bestaan.
Filosofisch en wetenschappelijk
In de documentaire delen wetenschappers, zoals de beroemde natuurkundige Carlo Rovelli en filosoof en vertaler Jay Garfield hun fascinatie voor de boeddhistische wijsheid van Nagarjuna en zijn blik op de werkelijkheid. Nagarjuna stelde dat de wereld geen vaste eigenschappen heeft en dat alles pas betekenis krijgt in relatie tot iets anders, bijvoorbeeld onze waarneming.
Kwantumwetenschap
Rovelli legt uit dat ook in de kwantumwetenschap blijkt dat niets op zichzelf bestaat. Alles is met elkaar verbonden en niets staat echt los van elkaar. Wat wij ervaren, is altijd afhankelijk van onze relaties met anderen, met de natuur en met de wereld om ons heen. De ultieme werkelijkheid, zegt Rovelli, bestaat niet: ‘Ik ben van mening dat de meeste, nog steeds gangbare, oefeningen om metafysische basisregels te bepalen in de westerse filosofie simpelweg niet goed doordacht zijn. Ze zijn gewoon zinloos.’
Ook Ethicus Laura Candiotto kijkt met andere ogen naar de werkelijkheid zoals we hem denken te kennen. Ze helpt ons begrijpen hoe haar inzichten ons kunnen helpen bewuster om te gaan met onze relaties en met de natuur. We zijn allemaal afhankelijk van elkaar en de wereld om ons heen, en misschien moeten we daar wat vaker bij stilstaan.
Wanneer is De werkelijkheid bestaat niet te zien?
De werkelijkheid bestaat niet van De Boeddhistische Blik is te zien op zondag 13 oktober 2024 bij KRO-NCRV om 15.25 uur op NPO2. Je kunt de film ook terugkijken op NPO Start.
