We worden in het dagelijkse leven overladen met beeld, maar wat is ‘een echt beeld’ nog tegenwoordig? Het is een vraag die de beroemde Belgische beeldend kunstenaar David Claerbout zichzelf vaak stelt. In de documentaire Het echte beeld neemt hij de kijker mee in zijn gedachten.
In zijn werk trekt David Claerbout de authenticiteit van beelden in twijfel. Want ‘een echt beeld bestaat niet,’ vindt hij. Ook al is een beeld documentair gemaakt of gaat het om een nieuwsfoto, het laat volgens hem niet persé zien wat er echt gebeurd is.
Geconditioneerde blik
Zodra een beeld gemaakt of gefilmd is, gaat het zijn eigen leven leiden. Wij maken er onze eigen verhalen bij, op basis van wat we weten en denken dat we moeten zien. In Het echte beeld zie je hoe Claerbout de toeschouwer met zijn werk bewust maakt van hoe we het beeld invullen met een blik die door herinneringen, ervaringen en culturele afspraken is gekleurd. Claerbout wil die conventies ‘ondermijnen’. Met zijn uiterst trage video- en computerinstallaties gaat hij in tegen alles wat de huidige beeldcultuur domineert: snelheid, oppervlakkigheid en vechtend om aandacht.
Andere ogen
Onder andere aan de hand van een nieuwsfoto van vluchtelingen die de grens tussen Amerika en Mexico proberen over te steken, volgen we Claerbouts denkproces. We zien hoe hij de nieuwsfoto met andere ogen bekijkt en zo leren we ook hoe we er zelf met andere ogen naar kunnen kijken.
Ook gaat hij naar het historisch zwaar beladen Olympisch stadion in Berlijn, waar in 1936 de Nazi’s de Olympische Spelen organiseerden. Daar probeert Claerbout de tijd tastbaar te maken door het stadion met behulp van een computerprogramma in duizend jaar te laten overwoekeren door bomen en planten.
Meditatieve staat
David Claerbout is van oorsprong tekenaar. Het urenlange tekenen brengt hem in een meditatieve staat waar hij tijd en ruimte anders ervaart. Die traagheid is voor hem een grote inspiratiebron. Niet op internet, maar in de bibliotheek en in de natuur komt hij op ideeën. En dat zie je overal terug in zijn werk waarin verstilling zonder climax de rode draad vormt. Het confronteert je met je eigen honger naar piekervaringen en doet je zelf ook die meditatieve staat ervaren.
De documentaire zet ons aan het denken over een vraag die ons meer en meer bezighoudt: als je voor de zoveelste keer je telefoon pakt en overladen wordt door beeld, of het nu echt is of bewerkt, waar kijk je dan eigenlijk echt naar?
Het echte beeld is een documentaire van de Boeddhistische Blik, gemaakt door Alexander Oey en wordt uitgezonden bij KRO-NCRV op NPO 2 op 28 april omstreeks 15.25 uur. Daarna is de film terug te kijken op NPO Start.
