In de indringende documentaire Vergeven of Vergelden krijg je een inkijk in het werk van strafrechtadvocaten Klaartje Freeke en Wikke Monster. Gedreven door idealen vechten ze voor meer menselijkheid in het strafrechtsysteem. Want recht doen is meer dan straffen alleen, het gaat ook om begrip en de hoop op een betere toekomst.
Onmogelijke missie
In 2014 richten Klaartje en Wikke samen advocatenkantoor Freeke & Monster op. Vanuit hun rommelige maar gezellige kantoor in Amsterdam-Noord willen ze een plek creëren waar cliënten zich gehoord en erkend voelen.
Maar dit ideaal brengt de nodige uitdagingen met zich mee. ‘Het lijkt echt een onmogelijke missie’, vertelt Klaartje Freeke. ‘Om iets te doen vanuit harmonie, liefde en verbinding in een systeem waarin al die gegevens afwezig lijken.’
Boze gezichten in de zittingszaal
In de eerste scènes van de documentaire zie je meteen hoe machteloos het strafrechtsysteem kan aanvoelen. Wikke Monster legt uit hoe de beklemming begint op het moment dat je de zittingszaal binnenstapt: ‘In principe wil je daar niet zijn, en dan zie je al die boze gezichten van de rechters. Althans, je denkt dat ze boos zijn. En dan ben je onderdeel van een film waarvan je het begin en het eind helemaal niet kent.’


Overgeleverd aan het systeem
Klaartje erkent dat gevoel in de zittingszaal. Ze vertelt dat het strafrechtsysteem je bijna volledig kan overnemen. Klaartje: ‘Op een bepaald moment maakt het niet meer uit of je slachtoffer bent of verdachte. De politie bepaalt wat er gaat gebeuren, of het OM, of de rechtbank. De slachtoffer en verdachte gaat aan zichzelf twijfelen door het beeld wat in de rechtbank van hem wordt neergezet. Waardoor hij gaat afvragen: Wie ben ik eigenlijk? En wat vind ik hier zelf van?’
De tandpastaman
Dit gevoel van onmacht overkomt meneer Koopman. Door zijn verleden met verslaving blijft hij vastzitten in oude patronen, zoals het stelen van tandpastatubes uit supermarkten. Wikke: ‘Ik noem hem altijd de tandpastaman, dat klinkt misschien oneerbiedig, maar zo is het wel.’ Wanneer hij voor de rechter verschijnt, wordt hem vijf dagen gevangenisstraf opgelegd.
Signaal naar de samenleving
De straf van meneer Koopman lijkt misschien laag op papier, maar voor Wikke roept het grote vragen op. Wikke: ‘Ja, vijf dagen. Als ik het heel plat zeg: daar gaat niemand dood aan. Ook meneer Koopman niet. Maar welk signaal geven we dan af aan de samenleving?’ Voor Wikke is het de vraag of het hier nog om gerechtigheid gaat, of simpelweg om het afdwingen van gezag?
Oog in oog met meedogenloosheid
Met die insteek kijken de advocaten verder dan de daad alleen. Wikke: ‘Ik neem mijn cliënten erg serieus. En hun zielige jeugd neem ik ook bloedserieus. Het leven kan echt meedogenloos zijn, en in het strafrecht kom je toch snel mensen tegen die vooral met meedogenloosheid oog in oog hebben gestaan.’
'In strafrecht kom je toch snel mensen tegen die met meedogenloosheid oog in oog hebben gestaan'
Ruimte voor vergeving
Aan de andere kant van het verhaal staan mensen zoals Yulisa, nabestaanden die geconfronteerd worden met een diep verlies. Ook zij hebben te maken met meedogenloosheid, zeggen de advocaten. Yulisa heeft een kind met de man die is neergestoken in een gevecht. Zij wordt bijgestaan door Klaartje. Yulisa twijfelt of zij in de rechtbank iets wil zeggen tegen de daders.
In de documentaire Vergeven of Vergelden vertelt Yulisa hoe ze, ondanks alles, probeert ruimte te maken voor vergeving. Om niet vast te blijven zitten in woede en wrok.
Uitspreken als therapie
Wanneer Yulisa tegen Klaartje vertelt dat ze tijdens de zitting liever niets wil zeggen tegen de daders, legt Klaartje uit dat jezelf uitspreken tijdens de zitting ook kan werken als therapie. Klaartje: ‘Ik weet uit ervaring dat de aanwezigen in de zittingszaal het ook fijn vinden om iemands verhaal te horen, om iemand weer als mens te zien.’
Blijven vasthouden aan idealen
Vergeven of Vergelden laat zien hoe ingewikkeld het is om menselijkheid ruimte te geven in een systeem dat vaak draait om regels en straf. Lukt het de advocaten om deze overtuigingen waar te maken? De missiegedreven advocaten laten in ieder geval zien hoeveel het waard is om het te blijven proberen.
