Stel je voor. Je begint met puberen en start op de middelbare school. Je maakt nieuwe vrienden, maar al snel kom je erachter dat je er niet bij hoort. Je wordt buitengesloten. Het overkomt Daan. Hij stapt op zestienjarige leeftijd uit het leven. Oud-klasgenoot Lotte (21) rouwt om hem.
De documentaire Eindeloos gepest – Het verhaal van Daan laat zien hoe ondragelijk pestleed kan voelen. Aan de hand van verhalen van familie, docenten, vrienden en klasgenoten krijgen we een beeld van Daan. Voor hem voelde het pesten zo ondragelijk dat hij een einde aan zijn leven maakte.
Als enige niet uitgenodigd
‘Daan had zin in de middelbare school’, vertelt zijn moeder in de documentaire. Maar al snel blijkt hij er niet bij te horen. Zo wordt hij als enige jongen niet uitgenodigd op een feestje van een klasgenoot, omdat het feestje alleen voor jongens is. Twee jaar houdt Daan het vol, dan wisselt hij van school.
Ook mede-klasgenoot en vriendin Lotte gaat na twee jaar naar een andere school. Kortgeleden organiseerde zij een reünie voor haar oud-klasgenoten en dus die van Daan. Ze wil de sfeer in haar oude klas bespreekbaar maken. Voelden meer leerlingen naast Daan zich misschien niet veilig? Dat blijkt inderdaad zo te zijn. Zo vertelt een van de leerlingen dat hij bang was dat als hij geen merkkleding droeg, uitgelachen zou worden. Het bleek een giftige groepsdynamiek.
Vriendschap met Daan
We spreken Lotte op een zonnige woensdagochtend, vier jaar na de dood van Daan. ‘Het gaat goed’, antwoord Lotte. ‘En met jou?’ Daan zou op 20 september 21 jaar zijn geworden. Lotte werd op 11 september 21. Lotte: ‘Tijdens de kennismaking van onze klas op de middelbare school liep ik voorop in de groep en Daan liep achteraan. De klas was net bij elkaar verzameld. Ineens trok hij een kleine sprint naar voren, stopte pal voor mijn neus en zei: Jij bent 11 september jarig, toch? Ik 20 september. Grappig, hè? We hadden eigenlijk meteen een klik.’
Lotte en Daan zaten in een klein klasje en trokken veel met elkaar op. ‘We haalde van die typische gekkigheid uit, zaten altijd naast elkaar in de klas. Na school deden we ook veel samen. We vonden het leuk om te bakken. Daan woonde best een stuk van school. We fietsten samen naar zijn huis met allebei één oortje in – toen nog oortjes met draad, best gevaarlijk – en zongen keihard mee met de muziek.’
Hoewel de twee vrienden waren, is er even meer geweest dan dat. ‘Daan en ik hebben kort verkering gehad. We waren jong. Ik weet niet zo goed wat het precies was. Uiteindelijk maakte Daan het uit. We vonden beiden dat we beter af waren als vrienden.’
De klas
Hoewel het de eerste weken in de klas best leuk en gezellig is, met onder meer een feestje van Daan, verandert de sfeer snel. Lotte: ‘We dachten in de eerste weken van het schooljaar juist dat het een leuke klas was. Het ging van ‘we zijn een leuke klas’ naar ‘wie hoort erbij en wie niet’? Dat zette meer en meer de toon. Het sluimerde als het ware langzaam en zeker door de klas heen. Toen Daan als enige jongen niet werd uitgenodigd voor een feestje, was dat heftig, maar kleinere plagerijen waren op dat moment al lang aan de gang. Je hebt eigenlijk niet echt door dat het zo groeit.’
Lotte is even stil, om haar verhaal te vervolgen: ‘De dynamiek in de klas was op een gegeven moment al zo pesterig, daar konden wij als tieners alleen niet zoveel meer aan doen. Er was zoveel competitie. Het was al te laat om er iets van te zeggen. Het ging gewoon door. Het is ongrijpbaar.’
'Het ging van: we zijn een leuke klas, naar: wie hoort erbij en wie niet’
Onveilig gevoel
Hoewel Daan vooral het mikpunt was van de pesterijen, voelde Lotte zich ook niet veilig in haar klas. ‘Ik moest moed verzamelen om zin te hebben in school. Deed mijn best om te doen alsof ik er zin had, op die manier hield ik me ook makkelijker staande. Ik was goed in leren en als ik een leuk vak had, of een leuk project, vond ik het wel leuk op school. Maar de pauzes waren echt verschrikkelijk. Ik was blij als de les eenmaal was begonnen.’
Of de docenten echt de ernst van de situatie inzagen, betwijfelt Lotte. ‘Er werd wel eens ingegrepen, en zo nu en dan vonden er mentorgesprekken plaats over de sfeer in onze klas. We werden soms echt op onze plek gezet. Maar daar bleef het bij. Voor mijn gevoel werd het niet echt gezien.’
‘Soms stapte ik zelf naar de mentor om te vertellen dat het zo echt niet langer kon. Ik wilde mijn klasgenoten er zelf ook op aanspreken, maar ik was daar niet goed in. Ik trad niet makkelijk op de voorgrond. Als ik met de mentor sprak was de reactie wel eens: Jullie zijn tieners, dit hoort er nu eenmaal bij. En ergens begrijp ik die reactie ook wel.’
'De pauzes waren echt verschrikkelijk'
De reünie
In de documentaire zien we hoe Lotte haar oude klas bij elkaar verzamelt om de sfeer van toen te bespreken. Het blijkt dat meer mensen zich niet veilig voelden. Lotte: 'De bedoeling van de reünie was niet om mensen aan te wijzen die verantwoordelijk zijn voor bepaalde acties. Waar het mij om ging was om met elkaar terug te kijken op die tijd en er een open gesprek over te voeren.'
'Een aantal mensen zijn niet naar de reünie gekomen, maar ik kan niet voor hen invullen waarom ze niet zijn gekomen. We zijn acht jaar verder, en acht jaar wijzer. Ik hoop dat iedereen een goede keuze voor zichzelf heeft gemaakt om te komen of niet.'
Lotte huilt. ‘Zou ik achteraf iets anders hebben gedaan? Ik had meer willen opkomen voor Daan. Soms sluipt het schuldgevoel er toch in. Maar ik was ook gewoon een puber. Daan was mijn goede vriend en hij is alles waard geweest. Als ik het over mocht doen, zou ik weer zijn beste vriend zijn.’
Geen uitzonderlijk verhaal
Lotte vraagt zich af hoe uitzonderlijk Daans verhaal is. ‘Ieder jaar in september beginnen de middelbare scholen weer. Een nieuwe klas met een nieuwe groep leerlingen die bij elkaar worden gegooid. Je bent op elkaar aangewezen. In die zin weinig bijzonders. Daan werd niet per se gepest door bijvoorbeeld van zijn fiets getrapt te worden. Het waren andere dingen, zoals buitensluiten. Dat lijkt misschien minder ernstig, maar dat is het niet. Er worden vast en zeker veel andere kinderen buitengesloten, en ik hoop dat dit bespreekbaar wordt gemaakt. In onze klas sloop de cultuur van buitensluiten erin, en dat heeft grote schade aangericht.
'Buitensluiten lijkt misschien minder ernstig, maar dat is het niet'
Trouw en vrolijk
Ondanks dat het op de nieuwe school van Daan beter ging en hij nieuwe vrienden maakte, kwam hij er niet meer bovenop. Lotte: 'Ik wist van periodes dat hij erg depressief was. In zo’n periode ging het heel slecht. Het was aan hem te zien. Als ik hem opbelde, wist ik eigenlijk meteen hoe hij erin zat. Toch was hij voor mij ineens dood.’
‘Buiten schooltijd was Daan best vrolijk. Daan was zoveel meer dan zijn pestverhaal. Hij was hartstikke grappig. Ik herinner mij hem zoals hij zelf was. Hij was trouw, hield enorm van musicals en was een verbinder van mensen.’
Denk je aan zelfmoord? Je kunt via 113 geheel anoniem bellen of chatten. Klik op de link voor meer informatie.
