Hippe huizen staan er vol mee: rotan. Van stoelen tot spiegels, lampen tot loungesets. Complete inboedels zijn in rotan te verkrijgen. Puur natuur, goed voor elke trend. En of het nou spotgoedkoop is of peperduur, volgens het etiket is rotan altijd duurzaam. Maar wat is rotan eigenlijk, en is het écht duurzaam?
Rotan of riet?
De een zegt dat rotan van een soort riet gemaakt wordt, de ander beweert dat het simpelweg bamboe is. Waar de meeste verkopers het wel over eens zijn, is dat rotan een uitermate duurzaam materiaal is. Maar waar komt al die rotan dan precies vandaan?
Rotan, wat is dat?
Rotan komt van een liaanachtige plant – de rotanpalm – die voornamelijk in tropische regenwouden groeit. Het is dus geen bamboe, en ook geen riet. Verreweg de meeste rotan die in Nederlandse woonwinkels belandt - zo’n 90 procent - komt uit Indonesië.
De rotan die geoogst wordt, bestaat uit harde stengels die als een klimplant om bomen heen groeit. Deze rotanstokken kunnen makkelijk 100 meter lang worden. Doordat de stengels snel groeien, is het in theorie een erg duurzame grondstof. Toch is de oogst van rotan vaak niet bepaald duurzaam te noemen.
Is rotan duurzaam?
Volgens Evelien van den Broek van Natuurbescherming veroorzaakt de rotanoogst veel schade in het regenwoud. ‘De rotan moet heel snel geoogst worden om aan de grote vraag wereldwijd te voldoen, en daardoor werken rotanoogsters heel roekeloos. Het is dus absoluut niet duurzaam.’
Rotanoogster Slamet Asiaman zegt in de Keuringsdienst van waarde-uitzending: ‘Het is zwaar werk. Vaak moeten we in de boom klimmen, en als de rotan vastzit, hakken we de hele boom om.
Keuringsdienst van waarde: Rotan
Stoelen, spiegels, lampen. Japandi, Bohemian of gewoon Scandi: geen interieur dat zichzelf serieus neemt kan nog zonder: rotan. Van lampen tot manden, tafels tot stoelen. Volgens het etiket altijd duurzaam. Maar wat is het eigenlijk, dat rotan? Keuringsdienst van waarde duikt de rimboe in en ziet hoe de tropen worden kaalgeplukt voor onze woontrends.
Duurzame rotan
Volgens rotanhandelaar Gerard van der Sar is het wel degelijk mogelijk om rotan op een duurzame manier te oogsten.
'Je moet beperkt oogsten en dus niet alle stengels volledig uit hun natuurlijke omgeving weghalen. Als je dat doet, kan de plant zich herstellen, en kun je een aantal maanden later opnieuw oogsten,’ aldus Van der Sar.
ROLEs-keurmerk voor duurzame rotan
De rotan van Gerard van der Sar heeft dan ook een keurmerk voor duurzame rotan: het ROLEs-keurmerk. Dit keurmerk stelt eisen aan onder meer ecologische duurzaamheid, sociaal en cultureel welzijn en traceerbaarheid. De instantie achter het keurmerk controleert of de lokale oogsters niet te veel rotan oogsten.
Maar hoe weet je als consument of je rotanstoel, -spiegel of loungeset duurzaam geoogst is? Als we de woonwinkels moeten geloven, zou ook hun rotan duurzaam geproduceerd zijn.
Van diesel tot giftige gassen: de productie van rotan is allesbehalve duurzaam
Evelien van den Broek van Natuurbescherming stelt: ‘Als er geen keurmerk op de rotan staat, dan is het zo goed als zeker door roofbouw verkregen.’ Maar ook de productie en bewerking van rotan is niet bepaald duurzaam.
Zodra de rotanstokken in de verwerkingsfaciliteit aankomen, worden ze gefrituurd om al het overtollige sap uit de stengels te verdampen. Dit frituren doen ze in grote geïmproviseerde drums die gevuld zijn met een mengsel van water en dieselolie of kerosine. De dunnere stengels worden behandeld met zwavel. Dit proces duurt zo’n twee dagen.
Vervolgens drogen de rotanverwerkers de stokken in de zon totdat al het vocht aan de rotan onttrokken is. Dit droogproces duurt nog twee tot drie dagen.
Bewerken en verscherpen
Zodra de rotan tot meubels of andere producten is gevlochten, behandelen fabrikanten de rotan nog met een beschermende coating. Dit geeft je rotanstoel, -spiegel of -mattenklopper een mooie glimmende laag. De chemicaliën in die coating zijn echter niet bepaald ongevaarlijk, en al helemaal niet duurzaam.
Om de rotanmeubels naar andere landen te verschepen, passen ze een fumigatieproces toe. Dit houdt in dat ze de scheepscontainers volspuiten met het gas methylbromide, een stof die in de EU zelf niet gebruikt mag worden. Dit gif gebruiken fabrikanten om insecten of eitjes op de meubels te verdelgen.
Evelien van den Broek stelt: ‘Er komen bij de productie van rotan allerlei chemicaliën aan te pas die uiteindelijk in het milieu terechtkomen en daar de nodige schade aanrichten.’
De term ‘duurzaam’ is een verkooptruc
Hoe kan het dat woonwarenhuizen hun rotanmeubels toch als duurzaam bestempelen, zelfs als het met chemicaliën behandeld is en de rotan niet duurzaam geoogst is?
Hoogleraar milieukunde Sanderine Nonhebel zegt in de Keuringsdienst van waarde-uitzending: ‘Duurzaam is geen beschermde kreet, dus je mag alles in principe duurzaam noemen. Je hoeft als producent niet te bewijzen dat iets minder belastend is voor het milieu dan een alternatief materiaal of product.’
‘Het zijn allemaal trucjes om consumenten te verleiden om dingen te kopen. En de term duurzaam is er daar één van,’ aldus Nonhebel.
Zelfs de Rotan Handelsorganisatie trekt aan de bel
Het is zo slecht met de rotanplant gesteld dat zelfs de Internationale Rotan Handelsorganisatie zich zorgen maakt.
Je zou denken dat ze belang hebben bij de enorme oogst van rotan, maar volgens Rene Kaam van de Internationale Rotan Handelsorganisatie kunnen we niet eindeloos rotan blijven oogsten. Dan sterft rotan uit. ‘Rotanoogsters plaatsen namelijk geen nieuwe rotanplanten.’
Wat kunnen we als consumenten doen?
Wil je duurzaam geoogste rotan kopen? Kijk dan naar het ROLEs-keurmerk. De kans is echter klein dat je dit keurmerk bij de grotere woonwinkels tegenkomt. ‘En je kunt natuurlijk ook altijd tweedehands rotanproducten kopen,’ aldus Van den Broek.
Meer van Keuringsdienst van waarde weten?
Schrijf in je voor de nieuwsbrief Groener eten & leven. Al duizenden mensen gingen je voor!
