Wat is jullie het meeste opgevallen tijdens het bezoek?

Jouke: Toen Yvon ons meevroeg en vertelde dat we naar Frankrijk en Engeland zouden gaan, zei ik meteen: dan moeten we natuurlijk naar Jersey! Daar komen mijn koeien namelijk van oudsher vandaan. Op Jersey mogen boeren alleen melk aan een fabriek leveren als de koeien van het Jersey-ras zijn. De zwartbonte koeien zoals wij die in Nederland kennen, zie je daar dus niet.

Karlijn: Wat mij is opgevallen, is dat de omgeving waar je bent écht bepalend is voor hoe je je bedrijf organiseert. Jersey is geschikt om je koeien veel buiten te laten, in Frankrijk heb je de ruimte om je eigen krachtvoer te telen, en in Nederland heb je…

Jouke: Niks daarvan, hahaha. Nee, je hebt hier wel goede grond en voldoende water. De verschillen in boeren zijn verder minimaal, maar op Jersey kun je de koeien inderdaad iets langer buiten hebben staan, omdat alles daar in het voorjaar wat eerder begint te groeien. En die Nederlandse boeren in Frankrijk, Sieb en Ruben, hebben veel meer ruimte dan wij hier hebben. Had ik dat liever anders gezien? Zeker, maar dat moet wel binnen de mogelijkheden liggen.

Wat vinden jullie van de andere manieren van boeren?

Jouke: Zoals eerder benoemd zijn de koeien op Jersey veel meer buiten dan hier in Nederland. Dat is iets wat ik zelf ook graag zou willen.

Karlijn: Zelfs nog meer dan op Jersey!

Jouke: Ja, dat zou mooi zijn! Vorig jaar hebben mijn koeien in totaal 1500 uur buiten gelopen. Verdubbelen gaat dit jaar denk ik niet lukken, maar ik wil er wel minimaal 500 tot 1000 uur bij hebben.

Hoe kijken jullie nu naar de Nederlandse manier van boeren?

Jouke: Nederlandse boeren zijn heel efficiënt in de productie. Daar kunnen boeren over de hele wereld denk ik wat van leren. Maar in Frankrijk kun je als jonge boer goed uit de voeten, daardoor ging ik wel nadenken of dat iets voor mij zou zijn. Heb ik het ervoor over om hier alles achter te laten? Er is daar meer ruimte en de regeldruk is veel lager dan hier. Hier hebben we bijvoorbeeld een streng mestbeleid, maar daar zijn wij als boeren een stuk vrijer. Zo voelt het in ieder geval wel een beetje.

Maar zolang ik in Nederland nog een goede boterham kan verdienen en toekomstperspectief zie, blijf ik het liefst gewoon hier. Ik heb hier mijn complete sociale leven opgebouwd, dat lijkt me het engste om achter te laten.

Jouke, wat merk jij van de stikstofproblematiek?

Jouke: Ik zit zelf niet in een gebied waar wordt gesproken over mogelijke uitkoop, maar uiteindelijk gaan alle boeren er wel wat van merken. De ruimte wordt beperkter, dus de grondprijzen gaan naar alle verwachting wéér stijgen.

Op dit moment heerst er veel onzekerheid. Wat we wel al merken, is dat banken geen geld steken in de agrarische sector, omdat ze eerst willen weten wat de overheid van plan is. We zijn dus aan het wachten op duidelijkheid. Als dat lang duurt, ga je je natuurlijk wel zorgen maken. Voor alle bedrijven geldt dat je door moet blijven ontwikkelen, maar daar is geld voor nodig. Er zijn vanuit de agrarische sector echt slimme oplossingen om minder stikstof uit te stoten, je hebt bijvoorbeeld een vloersysteem dat de dunne en de dikke fractie van de mest van elkaar scheidt. Doordat die twee niet met elkaar in aanraking komen, wordt de ammoniakemissie verlaagd. Er zijn dus machines te koop, maar we krijgen hier geen geld voor. Die dingen zijn zo duur dat we ze zonder financiering niet kunnen betalen.

Hoe kijk je naar de toekomst?

Jouke: Omdat het voor mij nog niet aan de orde is, denk ik nu niet na over uitkopen of emigreren. Maar ik heb elke week een stagiair over de vloer en die zegt dat veel jongens en meiden zeggen: in Nederland wordt het toch niks. Bij de jongere generatie speelt het dus veel meer.

Ikzelf zie de toekomst nog redelijk rooskleurig in. Onze reis heeft voor mij ook opnieuw bevestigd dat verandering bij het leven van een ondernemer hoort. Voor de een kan dat emigreren betekenen en voor de ander is dat het bedrijf omschakelen naar biologisch. Er zijn allerlei verschillende manieren om om te gaan met de huidige veranderingen. Er is altijd wel een back-up, ook al lijkt dat soms niet zo. Als je me vijf jaar geleden gevraagd had waar ik nu zou zijn, had ik iets compleet anders gezegd dan wat ik nu doe. Dat komt doordat de regelgeving en de klimaatdoelen zo snel veranderen. Soms is dat natuurlijk ingewikkeld, maar het maakt het werk ook leuk en uitdagend. Ik heb dat als ondernemer ook nodig in mijn leven.