Een stressloos bestaan?

‘Een stressvrij leven bestaat niet’, vertelt Christiaan Vinkers, hoogleraar stress en veerkracht bij het Amsterdam UMC en auteur van het boek In de ban van de burn-out. ‘Stress hoort er dus gewoon bij.’ 

Ook neurobioloog Brankele Frank onderstreept dat. ‘Stress is een heel normaal biologisch mechanisme. Het stelt je in staat om je aan te passen aan de veranderende omgeving. Een schrikreactie na een fietsbel waardoor je snel opzij kan springen, bijvoorbeeld. Maar het gaat ook over veel basalere dingen. Denk aan je pH-waarde of je lichaamstemperatuur die zich aanpassen door stress.’

Even stressen kan dus geen kwaad, volgens Frank, maar als je voortdurend gestrest bent en niet tot rust komt, moet je oppassen. 

Onderzoek

Sinds 1997 doen TNO en het CBS middels de Nationale Enquête Arbeidsomstandigheden (NEA) jaarlijks onderzoek naar burn-outklachten. Een burn-outklacht of uitputtingsklacht is niet hetzelfde als een burn-out , maar het kan wel een indicatie geven van de ervaren stress. 

Uit cijfers van NEA uit 2022 blijkt dat een op de vijf werkende Nederlanders last heeft van burn-outklachten. Die komen het meest voor bij werknemers die hun loopbaan aan het opbouwen zijn of juist aan het afbouwen zijn. De ervaren werkstress verschilt ook per sector en is het hoogst in de horeca, de zorg en het onderwijs. Vrouwen ervaren daarbij iets meer werkstress dan mannen. 

Het stress-orkest

Ben je als beginnende barvrouw dan per definitie gestrest? Dat is volgens Vinkers niet zo. ‘Elk mens is verschillend en gaat anders om met stress’, legt hij uit. ‘Ik vertel altijd dat iedereen een uniek stress-orkest heeft met eigen instrumentgroepen. Grofweg kan je dat orkest opdelen in drie onderdelen.’ 

‘Eerst heb je de biologie. Met andere woorden, hoe zit jouw lichaam in elkaar? Welke genen heb je meegekregen, hoe werken jouw hersenen, hoeveel stresshormonen maak je aan?’

‘Dan is er de psychologie: welke persoonskenmerken heb je als mens? Ben je van nature optimistisch of is bij jou het glas eerder half leeg? Ben je een perfectionist of kan je de lat wat lager leggen? En steek je bij stress je kop in het zand of weet je daar op een andere manier mee om te gaan?’

‘Tot slot speelt de omgeving een rol. In wat voor gezin ben je opgegroeid? Heb je in je jeugd veel liefde gekend? Hoe ziet je sociale netwerk eruit? En ook: wat voor werk doe je?’

Vergelijken met anderen

‘De samenstelling van jouw stress-orkest bepaalt uiteindelijk hoe je met stress omgaat’, vervolgt Vinkers. ‘Daarnaast zijn de bronnen van stress voor iedereen anders. Wat stressvol voor mij is, hoeft dat niet voor jou te zijn. De stressklachten zijn ook verschillend per persoon. De een krijgt rugpijn, hoofdpijn en buikpijn terwijl de ander somber en prikkelbaar wordt.’ 

‘Eigenlijk is het vreemd dat we ons zo veel met elkaar vergelijken, terwijl we zo verschillend zijn’, vult neurobioloog Frank aan. ‘We verwachten dat we allemaal hetzelfde kunnen, of misschien zelfs meer dan de ander. De auto's op de snelweg rijden ook niet even hard. De voertuigen hebben een ander bouwjaar, merk of rijden elektrisch in plaats van op benzine. Zo werkt het ook een beetje bij mensen.’   

Vinkers: ‘Je kiest je eigen genen niet. Het kan dus zijn dat je gevoeliger bent voor stress dan de ander. Daar moet je mee leren omgaan. Maar dat betekent niet dat je een ‘slechter’ leven hebt. Mensen denken vaak dat andermans leven beter is. Dat wordt versterkt door de zogenaamd gelukkige levens op sociale media. Maar mensen hebben in hun vergelijking vaak een te positieve beoordeling van de ander.’