Nu alle musea dicht zijn, opent Musée M haar deuren. Hermitage en Nieuwe Kerk directeur Cathelijne Broers heeft het woord: kunst vertelt het verhaal van rampspoed, angst, eenzaamheid en het verlangen naar contact. Precies datgeen waar iedereen die nu thuis zit mee te maken heeft.
De dood grijpt ons allemaal
Het beeld leest als een stripverhaal. "Het verwijst naar de dodenmars, de pest. Die epidemie eiste ruim een miljoen levens. Het beeld waarschuwt ons: je ziet ontelbare skeletten. De boer, de edelman, de koning en de kardinaal: de dood grijpt ons allemaal. Niemand wordt gespaard."
Hoe zit het in deze tijden met angst?
"Bij angst denk ik aan een iconisch werk dat iedereen kent: 'De Schreeuw'. Het is ook een emoticon op onze telefoon dat 'O My God' verbeeld. Het werk is kleurrijk maar heeft bijna iets panisch." Er gaan verschillende verhalen over dit schilderij rond: is het een zelfportret van Munch die zijn liefdesverdriet uitschreeuwt? Of is het een verbeelding van de angst voor liefdesverdriet? "Mijn eigen fantasie heeft nog een ander idee: hij legt zijn handen op zijn oren. Misschien verbeeld het ook dat we bang zijn voor de schreeuw van de natuur. Een soort wake-upcall van de natuur die ons wil wakker schudden over hoe we met de aarde omgaan."
De wereld is vaker in de ban geweest van virussen
"SARS, de Mexicaanse griep, Ebola… Ik dacht ook meteen terug aan AIDS dat ons in de jaren '80 in de greep hield, mijn eigen tienerjaren. Dat brengt mij bij mijn jeugdheld, de activistische popheld Keith Haring. Hij liet mannetjes zien met de handen voor de ogen, handen voor de oren en monden." Symbool voor de ellende niet willen zien. "In die tijd waren er mensen die dachten dat je AIDS kon krijgen van elkaar de hand schudden of van een wc-bril. We waren panisch van angst. Hij roept ons op: 'Fight against AIDS', we gaan ten strijde. Dat doen we nu ook allemaal. Elke dag proberen we allemaal om iets te doen."
In tijden van crisis speelt eenzaamheid een grote rol
"Heel veel mensen zijn alleen thuis. Een van de kunstenaars die dat laat zien in al zijn werk is Edward Hopper. Hierboven zie je een vrouw alleen. Ze kijkt het raam uit: hoe zal de dag van morgen eruit zien? Wat gebeurt er allemaal buiten? Wanneer komt er weer iemand binnen? Wanneer mag ik naar buiten? Je voelt de eenzaamheid als je naar dit werk kijkt. Het is altijd beklemmend, spooky."
De hunkering om elkaar aan te raken
"We geven elkaar niet eens een hand vandaag. De hunkering dat je elkaar weer kunt vastpakken is groot. Hierbij hebben we gekozen voor de surrealistische schilder Magritte, een Belgische schilder met het werk 'De Geliefden'. We weten niet wat er straks allemaal weer mag. Kunnen we elkaar weer vastpakken? Of moet het nog voorzichtig met een beschermend iets ertussen? Ik hoop dat het weer kan om elkaar ook weer stevig vast te houden. Juist in een crisis willen we elkaar vasthouden maar dat mag niet. Er zijn een heleboel mensen die helemaal alleen zijn en dat missen. Dan kun je wel elkaar bellen of facetimen, maar dat fysieke mist."
Hoop dat alles weer tot leven komt
"Tot slot heb ik gekozen voor een prachtige Breitner uit 1891 uit het Singer Museum. Je ziet de Dam met ook de Nieuwe Kerk. Dit is het plaatje waarvan ik hoop dat we daar straks weer naar toe kunnen leven. Dat we weer we kunnen flaneren op de straat, kunnen winkelen, dat we elkaar kunnen zien, kunnen ontmoeten, dat wij de deuren weer kunnen opengooien om de World Press Photo te kunnen laten zien. Breitner schilderde dit in de negentiende eeuw toen mensen voor het eerst gingen winkelen. Wij zitten natuurlijk langs de grootste koopgoot van Nederland met de Nieuwendijk en de Kalverstraat waar duizenden mensen normaal gesproken doorheen banjeren. We vloeken er weleens op, maar nu hunker je er eigenlijk wel naar terug dat alles weer tot leven komt. Dat we weer naar het restaurant mogen en naar het museum natuurlijk!"
