Sasha (15) komt uit Polen, woont in de Achterhoek en is lesbisch. Tóch wil zij graag terug naar het land waar zij geboren is. Verkiest zij op die manier de herinneringen aan thuis, boven haar vrijheid?
Het is 2011 als Sasha op vakantie naar Nederland komt, waar haar moeder dan al woont en werkt. Maar bij een vakantie blijft het niet. Het uitje bleek namelijk een permanente verhuizing. Inmiddels woont ze nu ruim tien jaar met haar moeder, stiefvader en halfbroertje in Nederland.
Je bent al anders, dus je moet nu niet nog anders gaan doen
Die drie mensen zijn meteen de enige familieleden die weten dat Sasha op vrouwen valt. En haar familie in Polen? Daar durft ze niks tegen te zeggen. Sasha heeft haar opa wel eens gevraagd hoe hij hierin staat. Volgens hem zijn de mensen die zorgen voor anti-LGBT zones niet goed in hun hoofd, maar dat zijn kleindochter op hetzelfde geslacht valt weet hij nog niet. Wel is hij bang dat het leven van Sasha erg moeilijk zal zijn als dit het geval is. "Je bent al anders, dus je moet nu niet nóg anders gaan doen."
Sasha kent niemand in Polen die ook op hetzelfde geslacht valt, vertelt ze. Toch denkt ze niet dat zij de enige is in haar familie, maar zeker is ze hier niet van. Haar moeder weet vrijwel niks over het onderwerp, en daar ligt precies het probleem. "Ze heeft er nooit iets over geleerd, dit onderwerp werd altijd stil gehouden." Dan weten we waaraan gewerkt moet worden, toch? Maar volgens Sasha is dat een lastige kwestie. Zij is bang dat áls er over wordt geleerd op school, dat alléén de haat over zal worden gebracht. En dat is niet de bedoeling.
Eenderde van Polen LGBT+-vrij
Polen is het land van de bergen, piernik en alcohol. Maar ook het land waar LGBT+'ers niet bepaald met open armen verwelkomd worden. Eenderde van Polen bestaat uit LGBT-vrije zones. De naam geeft het eigenlijk al weg, maar in dusdanige zones zijn LGBT+'ers niet gewenst. Daarbuiten is de situatie ook niet optimaal, trouwens.
'Een ideologie die nog erger is dan het communisme’
Ik laat Sasha een filmpje zien. In het fragment wordt een regenboogvlag, die symbool staat voor de LGBT-gemeenschap, in brand gestoken door een groep Poolse demonstranten.
"Precz z pedofilią, bóg może wziąć gelów w dupe", klinkt het in het Pools. Sasha verstaat ieder woord en vertelt dat homoseksuele mensen worden vergeleken met pedofielen. Ook wordt er geroepen dat God hen ‘in de kont mag nemen’. Zelfs als je de taal niet spreekt, zeggen de beelden genoeg. Ze spreken non-verbaal al boekdelen. "Ik vind het niet normaal dat andere mensen zich bemoeien met hoe anderen leven, je ziet eigenlijk geen vrijheid."
Angst voor een dubbelleven
Ondanks het gebrek aan vrijheid wil Sasha tóch terug. De herinneringen en familie zijn belangrijk voor haar. Wel is ze bang om gedwongen een dubbelleven te moeten leiden, maar dat liever, dan haar thuisland voorgoed achter te laten. Tot haar zesde woonde Sasha met haar oma en opa. Ze is opgegroeid tussen de maisvelden waar zij geregeld, samen met haar oma, mais plukte om 's avonds op te eten. Die kleine, dagelijkse dingen liggen dicht bij haar hart. Haar oma was als een moeder voor haar en een vader heeft zij eigenlijk nooit gehad. Het is niet lastig om te begrijpen dat je je jeugd voor altijd dicht bij je draagt. En dat is precies waar Sasha naar verlangt.
Op 11 maart 2021 heeft het Europees Parlement de Europese Unie tot 'LGBT-freedom zone' benoemd. Bedoeld als signaal richting Polen: om te laten zien dat de LGBT-vrije zones in het land onmenselijk zijn en niet binnen de Europese normen passen. Sasha betwijfelt of dit invloed zal hebben. "De regering trekt zich daar niks van aan. Dit gaat echt niks veranderen."
Sinds het aantreden van de PiS is Polen veranderd. En niet in positieve zin, vindt Sasha. "Het wordt steeds erger eigenlijk, inmiddels hoor je niet eens dat er überhaupt homo’s bestaan!" Gek toch?
Dat de Europese Unie zich hiermee zal bemoeien, is niet geheel onverwacht. De verhalen die in de media verschijnen over de LGBT-situatie in het land, brengen in de maatschappij veel teweeg. Het gaat verder dan de Poolse grenzen.
Protest vanuit de Protestantse Kerk
Demonstraties tegen de anti-LGBT wetgeving in Polen worden ook hier in Nederland gehouden. Wielie Elhorst organiseerde eind 2020 een protest bij het Amsterdamse Homomonument. Hij is predikant voor de regenbooggemeenschap van de Protestantse Kerk en zet zich geregeld in voor de rechten van de LGBT-gemeenschap. Wanneer we het hebben over het voorstel van de Poolse Rooms-Katholieke bisschoppen, om beruchte conversieklinieken te verplichten, geeft Elhorst aan hoe gewelddadig het is om zulke taal te gebruiken.
Volgens hem is het in strijd met waar de religie, die Elhorst dus met hen deelt, voor staat. "Alle verschillen die de mens heeft bedacht, om elkaar op afstand te houden of te categoriseren, die zijn in Jezus Christus opgeheven." Op basis hiervan vindt Elhorst dat elke kerk eigenlijk mensenrechtenkampioen zou moeten zijn. En dat is waar hij zich voor zou blijven inzetten. Ook tijdens Pride, waar hij tijdens de kanaalparade, dobberend in 'Het Heilig Bootje' de protestantse kerk als mensenrechtenkampioen op de kaart zet.
