Een opbouwend gesprek voeren over racisme. Daarover gaat Uit de kramp, de nieuwe serie van presentator Sosha Duysker. Om constructief met elkaar in gesprek te gaan, zijn sommige woorden aan vervanging toe. Sosha: ‘Veel woorden komen uit de koloniale tijd, zoals 'blank' en het N-woord. We moeten onze taal dekoloniseren.’
Collectief uitspreken
In 2020 zet Sosha Duysker een filmpje op haar Instagram waarin ze uitlegt waarom Zwarte Piet racistisch is. De video van Sosha maakt een hoop reacties los. Dit is in de tijd dat de Black Lives Matter-beweging in Nederland op gang komt (Black Lives Matter ontstond in de Verenigde Staten als reactie op het politiegeweld tegen mensen met een donkere huidskleur, red.).
Duizenden mensen in Nederland spreken zich collectief uit tegen institutioneel racisme. Voor Sosha voelt dit groots. ‘Het was voor het eerst dat het gesprek over racisme breder werd gedragen dan alleen door mensen die racisme ervaren.’
Tegelijkertijd voelt Sosha de sfeer in aanloop naar 5 december in Nederland grimmig worden. ‘Ik dacht: Oh god, daar gaan we weer. Wat gaat hier nou mis? Er staan duizenden mensen op de Dam en op allerlei andere pleinen in Nederland om een vuist te maken tegen racisme, maar over Zwarte Piet kunnen we het niet hebben. Er gebeurt hier iets waardoor we elkaar niet kunnen vinden. Zo ontstond Uit de kramp.’
Nieuwe woorden
Door de jaren heen verandert taal en daarmee zijn er ook nieuwe woorden gekomen die neutraler zijn en niet racistisch. Zo wordt er nu van witte mensen gesproken, in plaats van blanke mensen. Woorden als ‘derdewereldland’, ‘ontwikkelingshulp’ en ‘etnische minderheid’ zijn ook niet meer van deze tijd.
Sosha legt uit: ‘Een etnische groep als een minderheid zien, houdt een ongelijkheid in stand. Een derdewereldland is ook geen derdewereldland, maar een ontwikkelend land. Zo’n land krijgt ook geen ontwikkelingshulp, maar er is juist sprake van een ontwikkelingssamenwerking. Het gaat erom dat je jezelf niet als de reddende en de ander niet als de hulpbehoevende ziet. Daarmee maak je de ander ondergeschikt.’
'Een land krijgt geen ontwikkelingshulp, maar er is sprake van een ontwikkelingssamenwerking'
Ze vervolgt: ‘Woorden zijn moeilijk te verbieden. Mensen kiezen zelf welke woorden zij wel of niet gebruiken. Je kunt het er wel met elkaar over hebben. Schrijver Babs Gons zegt in de serie: Sommige woorden horen thuis in een museum. Daar kan ik mij wel in vinden. Als je taal zou wissen, wis je ook een geschiedenis uit en dat zou niet moeten.’
Wat is racisme?
Racisme is de systematische onderdrukking van een raciale groep, tot het sociale, economische en politieke voordeel van een ander. Mensen op basis van huidskleur of afkomst systematisch slechter behandelen of uitsluiten, dat heet racisme.
Racisme gaat dus over een machtsverhouding; de ene groep ten koste van de andere groep. Racisme is een vorm van discriminatie en leidt tot ongelijke kansen. Voorbeelden die voortkomen uit racisme zijn onder andere antisemitisme, moslimhaat, anti-Aziatisch en anti-zwartracisme.
‘Ik mag ook niks meer zeggen’
Uit de kramp gaat niet over of racisme in Nederland bestaat, het gaat over hoe je met elkaar over racisme kunt praten. Sosha: ‘Het is oncomfortabel om een systeem bloot te leggen en daarmee af te rekenen. Alles ligt dan onder een vergrootglas. Dat is ook waar de kramp vandaan komt.’
Ze vervolgt: ‘Het gesprek voeren is een schakel in de keten van verandering. Het is een fase en daar moeten we doorheen. We moeten ons ongemak uitspreken en dat is ook waar Uit de kramp over gaat. Als je zegt: ‘Ik mag ook niks meer zeggen dus ik zeg maar niks’, slaat meteen het hele gesprek dood. Het is eng om het gesprek te voeren. Dat vraagt van ons allemaal heel veel moed.’
Als je zegt: ‘Ik mag ook niks meer zeggen, slaat meteen het hele gesprek dood'
Uit de kramp
De driedelige serie Uit de kramp is vanaf donderdag 21 maart te zien op NPO Start en vanaf dinsdag 26 maart te zien bij KRO-NCRV op NPO 3.
Wie is Sosha?
Sosha Duysker (32) groeit op in West-Friesland. Ze heeft twee oudere zussen en een halfzusje en halfbroertje. Ze woont samen in Amsterdam met haar vriend. Ze presenteert programma’s bij KRO-NCRV, zoals Waku Waku, Keuringsdienst van waarde en Zin in morgen.
Lees meer persoonlijke verhalen
Schrijf je in voor de nieuwsbrief Persoonlijke verhalen
