Kippenvelmomenten

Uit onderzoek blijkt keer op keer: mensen die zin geven aan hun leven zijn aantrekkelijker als partner, leven langer, zijn gezonder én gelukkiger. Maar wat is zingeving eigenlijk? Het Centraal Bureau voor de Statistiek noemt vier vormen: sociale relaties, persoonlijke ontwikkeling, religie of spiritualiteit en het ervaren van transcendentie of ook wel ‘kippenvelmomenten’ aldus het CBS. Maar een historisch overzicht van wat er nog meer is in de wereld, kon Rens Bod nergens vinden: ‘Zo kwam ik op het idee om zoveel mogelijk zingevingsvormen op te sporen.’

180 soorten zingeving

In Waarom ben ik hier? beschrijft Bod 180 (!) vormen van zingeving. Hij omschrijft bekende vormen als religie, meditatie, mindfulness of het helpen van anderen. Maar ook vormen waar we minder vaak van horen zoals punan uit Maleisië, waarbij vrede het hoogste doel is. Of shokunin uit Japan waarbij je met ultieme toewijding probeert steeds beter in iets te worden. En het eveneens Japanse ikigai dat kijkt naar vier elementen in het leven: je passie, je missie, je professie en je roeping. Komen die vier elementen samen, dan heb je je ikigai gevonden.

Het kiezen van je eigen zingevingsvorm

Al deze vormen zette hij in een overzicht, een ‘zingevingspalet’ waar je zelf een vorm uit kunt kiezen die bij je past. Een hulpmiddel dus, om zin te geven aan je leven. Iedere zingevingsvorm in het palet heeft vier kenmerken: altruïstisch of egoïstisch en voor de korte of juist de lange termijn. Rens Bod: ‘Mijn idee is dat je altijd blijft zoeken naar nieuwe vormen van zingeving en zorgt dat je altijd nadenkt over deze vier kenmerken: doe je iets voor jezelf of voor een ander en heeft het effect op de korte of op de lange termijn.’

Andere vormen per levensfase

Bod: ‘In bepaalde fases in je leven zal je op zoek willen naar andere vormen van zingeving. Als je jong bent, heb je bijvoorbeeld andere idealen dan wanneer je nog maar kort te leven hebt. Je leven kan ook compleet kantelen door een crisis of een sterfgeval. Dan kan er een nieuwe vorm van zingeving op je pad komen. Sommige mensen vinden die vormen uit zichzelf, maar als dat niet lukt of als je er dieper over wil nadenken, kan dit overzicht helpen.’

Hersenmist

Het was zijn doel om een wetenschappelijk onderbouwd boek te schrijven, maar door persoonlijke omstandigheden vond hij zelf ook een nieuwe vorm van zingeving: ‘Ik kreeg covid en was nog maar net beter toen ik last kreeg van duizeligheid en concentratieproblemen. Het bleek hersenmist te zijn, een vorm van long covid. Ik kon drie maanden lang hooguit een half uur per dag werken.’

‘Mijn boek was toen bijna af en ik dacht: wat blijft er nog over als ik nooit meer kan werken? Verbondenheid met de natuur – ook een vorm van zingeving – leek de enige optie, want wandelen, dat lukte wel. Maar uiteindelijk heeft punan me het meest gebracht. Ik ben van nature geneigd mijn eigen wensen door te drukken, maar bij punan streef je er juist naar te kijken naar wat anderen willen, zonder competitie. Juist in die periode putte ik daar kracht uit. En nog steeds. Je hoeft zo’n zingevingsvorm trouwens niet volledig te omarmen, je kunt er ook in kleine stapjes naar gaan leven.’

Rijkdom in de wereld

Door zijn persoonlijke ervaring kreeg zijn boek dus extra waarde, ‘maar vooral heb ik ontdekt wat een rijkdom er is in de wereld. Ik vind het raar dat we daar nauwelijks onderwijs over geven, zeker in een tijd waarin we zo op zoek zijn naar zingeving. Er wordt wel gezegd dat mensen zingeving zoeken omdat ze bang zijn voor de dood, maar ik geloof dat het iets anders ligt. De dood klinkt erg, maar eigenlijk is een leven zonder zin veel erger.’

Ikigai gevonden

Heeft hij voor zichzelf de vraag beantwoord waarom hij hier is? Bod: ‘Natuurlijk weet niemand in absolute termen waarom we hier zijn. Maar als ik naar mijzelf kijk, dan is het dat ik wil proberen de wereld te begrijpen, dat ik snap waarom er iets is en niet niets. Dat is mijn passie, missie en ook nog eens mijn beroep. Dus ik heb mijn ikigai wel gevonden.’