Welke herinnering heb je zelf aan 4 oktober 1992? 

Höppener: 'Ik was vier toen de ramp gebeurde, dus weinig. Het beeld dat ik van de ramp heb is in de loop der jaren pas gevormd. Ik denk dat op die leeftijd de reactie van je ouders op het nieuws het meest zeggend is. Hun shock heb ik nog vaag in mijn herinneringen.'

Delima: 'Ik ben in 1994 geboren in Rotterdam, dus ik heb helemaal geen persoonlijke herinnering aan de ramp. Aangezien mijn familie uit Rotterdam komt, heb ik vroeger nooit verhalen gehoord van mensen die op 4 oktober 1992 aanwezig waren bij de ramp. Op school heb ik er ook niets over geleerd. Ik wist alleen dat er een vliegramp in de Bijlmermeer was geweest. Dat was voor mij een grote reden om ja te zeggen tegen deze serie. Toen ik het script las en oude nieuwsbeelden van de ramp zag, raakte ik echt geëmotioneerd: hoe kan dit echt gebeurd zijn? Ik dacht: als dit zo heftig was en ik hier niets van afweet, net als veel mensen van mijn generatie en jonger, dan is dit een belangrijk verhaal om te vertellen.'

Van Wageningen: 'Niet veel. Herinner me het vaag nog.'

Welke rol speel je in Rampvlucht? 

Delima: 'Ik speel de rol van Asha Willems. Asha werkt als dierenarts in de Bijlmer en staat net op het punt om haar eigen praktijk te openen in Antwerpen en daarmee de Bijlmer voor het eerst in haar leven te verlaten. Verder is Asha een fictief personage, in tegenstelling tot Pierre en Vincent. Maar Asha is wel samengesteld uit verhalen en ervaringen van bewoners, huisartsen en hulpverleners uit de Bijlmer. In die zin heeft de kern van Asha wel echt bestaan, maar haar persoonlijke lijn is fictief.'



Höppener: 'Journalist Vincent Dekker. Hij werkte ten tijde van de ramp als luchtvaartredacteur bij Trouw.'

Van Wageningen: 'Pierre Heijboer, Volkskrant journalist.'

Hoe heb je je voorbereid op deze rol?

Van Wageningen: 'Ik heb het boek van Heijboer gelezen en ik heb met een aantal journalisten gesproken over hem en journalistiek in het algemeen.'

Höppener: 'Ik heb het boek Going down, Going down van de echte Vincent Dekker gelezen en ik heb hem zelf ook een aantal keer gesproken. We zijn erg trouw aan zijn materiaal gebleven maar toch wisten we al in het begin dat we onze eigen versie van Vincent Dekker wilden maken. Voorafgaand de draaiperiode ga je eerst met het artistieke team aan tafel, het scenario lezen en bespreken. We zetten de dramatische boog uiteen en bekijken waar de personage emotioneel en plotmatig naar toe moet worden gebouwd. Ik mocht ook de liefdeslijn bedienen. We hebben veel aandacht besteed aan het vormgeven van de relatie tussen Vincent en zijn geliefde Marijke waarmee Vincent ook in het echte leven is getrouwd.'   

Delima: 'Ik volgde toevallig al een dierenarts op TikTok die alle ins en outs over zijn beroep deelde. Ik wilde veel materiaal van dierenartsen zien, zodat ik geen ongeloofwaardige handelingen zou verrichten. Bovendien heb ik veel over de ramp gelezen en bekeken, want ik heb ook meegeschreven aan het script. Samen met Michael Leendertse, de hoofdscenarist, hebben we hele fijne brainstormsessies gehad over de lijn van Asha, waar ze vandaan komt en waar ze uiteindelijk heen moet. De scène waarin Asha de parlementaire enquêtecommissie toespreekt, heb ik voor een groot deel aan bijgedragen. Michael schreef een eerste versie waar alle feiten in stonden die niet mochten ontbreken en ik kreeg dan de ruimte om op dramatisch vlak de scène in te vullen. Dat is zó fijn, want als acteur weet je op een gegeven moment gewoon exact wat jouw personage wel en niet zegt.'

'Mijn personage Asha Willems is een zwarte Surinaamse vrouw en zelf ben ik grootgebracht met de Surinaamse cultuur, want mijn moeder is Surinaams. Die connectie, de kennis over de Surinaamse cultuur en de bijbehorende rouwrituelen kwamen goed van pas tijdens het schrijven. In mijn ogen worden personages van kleur nog te vaak door witte mensen geschreven. Een witte scenarist kan volgens mij tot een bepaalde hoogte bedenken en voelen hoe het is om die vrouw van kleur te zijn. Diegene zal nooit écht weten hoe dat voelt. Daarom vind ik het erg fijn dat Michael mij heeft gevraagd om een bijdrage te leveren. Onze samenwerking zorgde voor diepgang.'

Wat bewonder je aan jouw personage?

Delima: 'Dat ze een grote mond heeft en niet over zich heen laat walsen door de mannen waar ze steeds mee te maken krijgt. Ze is koppig en gáát gewoon. En ik vind het fascinerend hoe ze pijn omzet in werklust. Dat is totaal ongezond natuurlijk en ik denk de hele tijd: Vrouw, huil nou even, laat iemand een pan kippensoep voor je maken. Maar dat is dan voor mij juist interessant om dat te spelen, daar zit wel haar drama namelijk: dat ze constant dat trauma wegstopt en het niet verwerkt.'

Höppener: 'Zijn uithoudingsvermogen terwijl bijna de hele wereld niks van je wil weten. Zijn moed. Zijn vak. Zijn bevlogenheid en dat je ook duidelijk aan hem kan zien dat hij zich emotioneel laat raken door de gebeurtenis van de ramp en alle tegenwind die hij krijgt in de jaren tijdens én na zijn onderzoek. Aan de andere kant hield hij zich strikt bezig met de feiten in zijn werk. Hij liet zich niet van de wijs brengen hoe zwaar de thematiek op zijn persoonlijke leven drukte.'

Hoe vind jij dat Vincent Dekker heeft gehandeld?

Höppener: 'Moedig en waarachtig. Hij heeft met honderden mensen en ooggetuigen gesproken. Dat kan hem niet ongemoeid hebben gelaten. Hij heeft zich jarenlang staande gehouden en de juiste, moeilijke vragen durven stellen aan grote organisaties en instellingen die niet aan gezichtsverlies wilden lijden. Hij werd nauwelijks geloofd en soms zelfs bedreigd. Ik kan mij bijna niet voorstellen hoe hoog die druk moet zijn geweest. Ik begrijp niet hoe hij dat heeft vol gehouden. Het thuisfront en hijzelf hebben daar flinke offers voor moeten maken.'

Hoe kijk je terug op de opnames?

Höppener: 'Ik denk dat mijn werk nog nooit zo echt naar binnen kwam. Vanwege de gevoeligheid van de materie zijn de meeste scènes van de ramp ergens anders gefilmd, maar er kwam een moment dat we ook daadwerkelijk in de Bijlmer op de rampplek gingen filmen. Als acteur doe je ‘alsof’, maar op zo’n plek valt er weinig meer in scène te zetten. Je staat in kostuum, in de mist, door een hek te staren en je probeert je tekst zo zorgvuldig mogelijk te zeggen, maar je ontkomt er niet aan. Die plek komt binnen.'

Van Wageningen: 'Het is echt afgrijselijk hoe de slachtoffers van de Bijlmerramp destijds zijn behandeld en het ergste is, het is identiek aan wat er nu allemaal speelt. Het was lood en loodzwaar om deze rol te spelen. Pierre Heijboer was geen prettige man, hoewel hij aan de goeie kant stond. Dat vasthoudende maakte hem steengoed in zijn werk. Hij doet me sterk aan mijn eigen vader denken, die net als Heijboer ook journalist en alcoholist was. Deze rol kwam hierdoor heel dichtbij en maakte het zwaar voor me om deze rol te vertolken. Het was nog zwaarder om te zien hoe de Bijlmerbewoners door de Nederlandse regering verneukt zijn. Zo’n gevoel van machteloosheid. Dat moeten we in de toekomst voorkomen.'

 

Hoe vind jij dat Pierre Heijboer heeft gehandeld?

Van Wageningen: 'Ik heb enerzijds diep respect voor hem. Hij was een pitbull die niet los wilde en kon laten, ook al werd dat zijn eigen dood. Anderzijds was zijn alcoholisme stuitend. Twee kanten van dezelfde obsessieve persoonlijkheid.'

Wat hoop je dat de serie teweegbrengt? 

Höppener: 'We mogen de slachtoffers, de ramp zelf en de jarenlange strijd daarna van een paar gewone mensen niet vergeten. Er is heus lering uit getrokken maar er zijn vandaag nog steeds onderwerpen die raken aan de ramp waar we als samenleving nog heel hard aan moeten werken. Burgers moeten ten alle tijden gehoord worden en serieus worden genomen. Ik hoop dat we met z’n allen daarvan hebben geleerd.'

Delima: 'Eigenlijk hoop ik vanuit mijn eigen perspectief dat het ook een educatief doel zal hebben. Ik wist niets van de vliegramp in de Bijlmer en ik denk dat een groot deel van de jonge generaties er ook niets over weet. Ik leerde op school daar namelijk niets over. Terwijl het absurd is, toch? Er is een vliegtuig in een flat gecrasht! In Nederland! Dus ik hoop dat het gesprek opnieuw of eindelijk op gang wordt gebracht: een soort cinematisch monument om de mensen te eren die dit hebben moeten meemaken en er soms nog steeds mee dealen.'

 

Waarom hoop je dat?

Delima: 'Toen ik het script voor het eerst las kon ik niet stoppen met lezen. Het las echt als een complottheorie thriller. Ik kon gewoon niet geloven dat al die dingen waren gebeurd. De mannen in astronautenpakken, de Mossad, wat er nou écht in het vliegtuig zat, alles was compleet nieuwe informatie voor me. Dat zegt misschien ook iets over mij, haha, maar ik wilde weten hoe het eindigde. Maar ja, is het ooit geëindigd?'

De vliegramp in de Bijlmer is in een script verwerkt, maar is het verhaal dertig jaar later nog relevant? 

Van Wageningen: 'Veel gaat nog hetzelfde als destijds. Dat moet veranderen. Alles wat na de Bijlmerramp is gebeurd blijft maar gebeuren.'

Höppener: 'Naast dat deze ramp en de afwikkeling daarvan een prominente plek moet hebben in onze naoorlogse geschiedenis zijn de laatste woorden over deze ramp nog niet gezegd: dit boek is nog niet dicht. We hebben wel stappen gemaakt, er is een raad voor veiligheid gekomen die dit soort rampen onafhankelijk kan onderzoeken. Vandaag de dag zijn er nog steeds burgers die jarenlang aan de bel moeten trekken voor ze gehoord worden en houden grote bedrijven en de politiek liever elkaars hand boven het hoofd. Onderwerpen als persvrijheid en transparantie zijn ook niet bevorderd door de komst van het internet en populisme. De ramp in de Bijlmer raakt aan onderwerpen waar we met z’n allen voor moeten en blijven vechten.'

Delima: 'Oh zeker! Ik hoop dat Nederland, en Den Haag in het bijzonder, leert van de fouten die in het verleden zijn gemaakt en hoe we dit nu anders kunnen doen. De mensen uit de Bijlmer hebben meer dan zes jaar gewacht op een officieel medisch onderzoek omdat hun klachten niet serieus werden genomen. En nu de toeslagen affaire, wéér zo'n pijnlijke fout. Ik hoop dat als je de serie kijkt, je ook een inkijkje krijgt in hoe iedereen behandeld werd, zonder dat de serie een oordeel geeft of een kant kiest. De geschiedenis spreekt voor zich, maar ik hoop op een positievere toekomst.'

Welk gevoel is bij jou achtergebleven na het maken van deze serie?

Delima: 'Ik vond het zo'n zwaar en beladen onderwerp en kon dat gevoel niet zo makkelijk van me afschudden na een draaidag. Vooral het feit dat we in de Bijlmer draaiden en delen van de ramp naspeelden. Ik voelde me toen heel erg bezwaard weet ik nog. Dit is gewoon écht hier gebeurd, dacht ik dan. Begrijp me niet verkeerd, ik ben zeer blij dat ik dit project heb gedaan en sta er helemaal achter, maar ik vond het een hele heftige thematiek. Dus dat gevoel is in retrospect blijven hangen.'



Van Wageningen: 'Een gevoel dat het nooit anders zal worden in Nederland. Niemand neemt ooit ergens verantwoording voor.'

Höppener: 'Voor mij persoonlijk was het een prachtige kans om deel te zijn van de vertelling van zo’n ongelofelijk tragische gebeurtenis. Ik weet alleen niet of de bewoners en de vele mensen die zich hard hebben gemaakt om achter de waarheid te komen echt tot een gevoel van ‘closure’ zijn gekomen, na de conclusie van de parlementaire enquête. Uiteindelijk waren er alleen maar verliezers en het land en de politiek gingen weer door met de waan van de dag. Het is een leegte waar je mee achter blijft. Er zijn nog altijd vragen.'

Geschreven door Hodo Abdullah



Rampvlucht is vanaf 29 september om 21.30 uur te zien bij KRO-NCRV op NPO 1 of te bingen via NPO Plus.