Het kan zo verleidelijk zijn: een filmpje aanzetten voor je kind om even wat tijd voor jezelf te hebben. Maar al die schermtijd stapelt zich op. Hoe zorg je ervoor dat je als ouder op een gezonde manier omgaat met het mediagebruik van je gezin? Lisanne Hagens, expert op het gebied van mediagebruik van kinderen, vertelt aan de hand van de 6W-methode hoe je meer grip krijgt op de schermtijd van je kind.
Negatieve gevolgen
Kinderen van negen maanden tot en met zes jaar besteden gemiddeld 1 uur en 51 minuten aan digitale media op een dag (Netwerk Mediawijsheid, 2024). Dit is fors hoger dan de Wereldgezondheidsorganisatie (WHO) adviseert. Wetenschappers waarschuwen voor mogelijke negatieve gevolgen op zowel de fysieke als mentale gezondheid van kinderen.
'Het kan en hoéft niet perfect'
De 6W-methode
Lisanne Hagens, expert op het gebied van mediagebruik van kinderen, heeft de 6W-methode ontwikkeld. Ze vertelt: 'De 6W-methode heb ik ontwikkeld op basis van ervaring, kennis en opleiding als mediacoach,' vertelt Hagens. 'Ik maak vaak mee dat ouders zich schuldig voelen en zorgen maken over het veelvuldig schermgebruik binnen het gezin. Deze methode geeft ouders houvast om op een gestructureerde en gezonde manier het mediagebruik van je kind in te richten.'
Hagens benadrukt: 'Schermtijd draait niet alleen om hoeveel minuten er voor een scherm worden besteed, maar vooral om hoe die tijd wordt ingevuld. De 6W-methode geeft antwoord op de vragen: Wat kijkt je kind? Waarop wordt de content gekeken? Wanneer, waar, en met wie wordt het scherm gebruikt? Waarom wordt het scherm gebruikt?
Door op een positieve en interactieve manier aan de slag te gaan met deze thema’s, stimuleer je bewust en gezond mediagebruik in het gezin. Belangrijk om te onthouden: het kan en hoéft niet perfect.'
'Een televisie op een paar meter afstand is over het algemeen beter voor je dan een tablet of een telefoon'
Wat kijkt je kind?
'Het is goed om als ouder je voelsprieten aan te zetten om te checken of de content aansluit bij de ontwikkelingsfase en interesses van je kind,' legt Hagens uit. 'Daarnaast is het ontwerp van de game of programma erg belangrijk. Veel kinderprogramma’s hebben veel te veel snelle beelden, heftige kleuren en luide muziek. Dit maakt de kans op overprikkeling groter (Pediatrics, 2011). Educatieve apps of gezinsvriendelijke programma’s kunnen wel een positieve invloed hebben op het kinderbrein (Developmental Review, 2010).
Waarop wordt de content gekeken?
Hagens: 'Voor zowel volwassenen als kinderen geldt dat het van belang is op welk soort scherm er wordt gekeken. Een televisie op een paar meter afstand is over het algemeen beter voor je houding en je ogen dan een tablet of een telefoon (The Guardian, 2021).'
Wanneer wordt het scherm gebruikt?
Hagens: 'Ik adviseer om een uur voor bedtijd je kind niet meer naar een scherm te laten kijken, zodat de hersenen alvast tot rust kunnen komen. Ook heeft het blauwe licht een ongunstig effect op het biologische slaapritme (Harvard, 2024).
Hoe verleidelijk het ook kan zijn om tijdens het ontbijt even een filmpje aan te zetten, het is helaas geen goed idee: het kan de concentratie op school flink verminderen (Acta Paediatrica, 2018). Kies in plaats daarvan een rustig moment na school, bijvoorbeeld tijdens het koken. Op zo’n moment is het fijn als je als ouder even je handen vrij hebt en je kind ook even een momentje van rust heeft.'
Waar wordt het scherm gebruikt?
Hagens: 'De woonkamer is de beste plek om binnen het gezin naar een scherm te laten kijken. Op die manier kun je met een schuin oog meekijken naar wat je kind ziet, en reageren als de content niet aansluit bij hun belevingswereld.'
Met wie wordt het scherm gebruikt?
Ruim de helft van de ouders geeft aan dat ze nooit of maar soms samen kijken tijdens schermtijd. Hagens: 'Onderzoek laat zien dat de actieve betrokkenheid van ouders met datgene wat jonge kinderen op een scherm ervaren – ook wel co-viewing genoemd - veel voordelen oplevert voor de ontwikkeling van het jonge kind (Netwerk Mediawijsheid, 2024).
Door vragen te stellen stimuleer je je kind om bewuster om te gaan met de inhoud. Vraag bijvoorbeeld wat er net is gebeurd of hoe het verhaal zal gaan aflopen. Op deze manier leert je kind niet alleen passief te kijken, maar ook creatief en kritisch na te denken.'
Waarom wordt het scherm gebruikt?
Hagens: 'Een belangrijke vraag die je jezelf kunt stellen is waarom je kind schermtijd heeft. Is het om de rust in huis te bewaren of als beloning? Deze redenen kunnen nadelige effecten hebben, omdat ze het risico op verslavingsgedrag verhogen.
Een vaste routine voor schermtijd zorgt ervoor dat het kind geen (on)gewenst gedrag gaat vertonen in de strijd om meer schermtijd. Een vast moment van mediagebruik op de dag zorgt voor rust en structuur: en dat willen we allemaal.'
Gevolgen van schermtijd op de langere termijn
Veel experts maken zich zorgen over de toename van bijziendheid, gedragsproblemen, problemen met emotie regulatie of de afname van een gezonde motoriek bij kinderen door het vele gebruik van beeldschermen op jonge leeftijd. 'De gevolgen op echt lange termijn zijn vanwege de recente ontwikkelingen nog moeilijk te onderzoeken,' legt Hagens uit.
'Wel zien we dat overmatig schermgebruik op de korte termijn negatieve gevolgen heeft,' vervolgt ze. 'Zo vergroot veelvuldig gebruik van een tablet de kans op een woede-uitbarsting bij kinderen (JAMA Pediatrics, 2024) en vermindert het de cognitieve vaardigheden (The Lancet Child & Adolescent Health, 2019).'
Volgens Hagens is het nooit te laat om je kind een gezonde en gebalanceerde houding ten opzichte van mediagebruik aan te leren: 'Hoe eerder iemand mediawijs wordt, hoe meer profijt hij of zij hiervan heeft op latere leeftijd. Dus ook voor volwassenen is het nooit te laat,' tipt Hagens.
Dossier Druk!
Wil je meer weten over de mentale gezondheid van jongeren? In dossier Druk! spreekt de KRO-NCRV met jongeren en deskundigen over hoe we de komende generaties mentaal fit te krijgen en te houden.
