Een mijter is een liturgisch hoofddeksel gedragen door hoge geestelijkheid van christelijke kerken.
DEFINITIE EN FUNCTIE
Een mijter (Latijn: mitra; Grieks: μίτρα [mítra] = ‘hoofdwrong’; ‘tulband’) is een liturgisch hoofddeksel dat wordt gedragen door bisschoppen, abten en andere hoge geestelijken in de Rooms-Katholieke Kerk, de Oosters-Orthodoxe Kerken, de Oud-Oriëntaalse Kerken, de Anglicaanse Gemeenschap, en enkele andere christelijke tradities.
De mijter symboliseert de geestelijke autoriteit en de verantwoordelijkheid van de drager als herder van de gelovigen. Het is een van de meest herkenbare insignes van de waardigheid van kerkleiders.
OORSPRONG EN ONTWIKKELING
Vroege oorsprong
De mijter vindt zijn oorsprong in het Oude Nabije Oosten, waar hoofddeksels met een vergelijkbare vorm werden gedragen als teken van koninklijke of goddelijke autoriteit. In de Israëlitische traditie droeg de hogepriester een hoofddeksel (Hebreeuws: miṣnepheth), dat mogelijk als inspiratie heeft gediend.
Vroegchristelijke periode
In de 4de en 5de eeuw begonnen bisschoppen in het Byzantijnse Rijk een eenvoudige, witte hoofdbedekking te dragen. Deze vroege vorm was nog niet de hoge, gevouwen mijter zoals die nu in de Latijnse kerken wordt gebruikt.
Middeleeuwse ontwikkeling
In de 10de en 11de eeuw ontstond in West-Europa de karakteristieke vorm van de mijter: een hoog, gevouwen hoofddeksel met twee punten (Latijn: cornua), vaak versierd met borduurwerk, edelstenen, en religieuze symbolen. Paus Leo IX (1049–1054) is de eerste westerse kerkleider die is gedocumenteerd als mijterdrager.
Liturgisch tenue
In de 12de eeuw werd de mijter een vast onderdeel van het bisschoppelijke liturgische tenue, met name tijdens de Heilige Mis, processies, en andere plechtigheden.
SYMBOLIEK
Cornua
De twee punten (cornua)
- verzinnebeelden het Oude en het Nieuwe Testament;
- verwijzen naar de tweevoudige natuur van Christus (goddelijk en menselijk);
- staan voor de hoorns van Mozes (Exodus 34, 29–35) en de vurige tongen van de Heilige Geest op de hoofden van de apostelen tijdens het Pinksterwonder, als teken van goddelijke autoriteit.
Infulae
De twee infulae (brede afhangende linten aan de achterkant van de mijter) verwijzen naar:
- een door God verleende autoriteit;
- toewijding aan het goddelijke;
- het priesterschap.
Heraldiek
In de kerkelijke heraldiek van de anglicaanse kerken zweeft een mijter boven het bisschoppelijke wapenschild; in de rooms-katholieke kerk is dat een groene hoed. Sinds paus Benedictus XVI heeft de pauselijke tiara boven het wapen van de Romeinse Pontifex plaatsgemaakt voor de mijter.