Philip Freriks is nog een baby als zijn broer Jantje op negenjarige leeftijd om het leven komt, vlak voor de bevrijding in 1945. In talkshow Eva vertelt Philip over het grote verdriet in zijn familie. De twee minuten stilte betekent nog altijd veel voor hen: ‘Het zijn ónze twee minuten en die zijn heilig.’
Een grote eer
Op zondag 4 mei leest presentator Philip Freriks een voordracht, nét voor de nationale herdenking in De Nieuwe Kerk. Hoewel de presentator er even over moest nadenken of hij dit wilde doen, noemt hij het ‘een grote eer.’ Bovendien is het ‘moeilijk nee zeggen’, tegen zoiets als dit.
Het grote publiek kent Philip misschien vooral als presentator van De slimste mens. Het afgelopen seizoen was zijn laatste. In de quiz is een amicale presentator te zien die van elke aflevering een feestje maakte. Op de herdenkingsspeech zullen we een hele andere Philip zien.
'Ik was verontwaardigd als men geen rekening hield met de twee minuten stilte'
Heilige twee minuten
Philip vertelt aan Eva Jinek dat hij altijd verontwaardigd was als men geen rekening hield met de twee minuten stilte op 4 mei. Als ze bijvoorbeeld niet van de fiets stapten. Philip: ‘Die twee minuten waren altijd heilig, en dat is het wat mij betreft nog steeds. Het ging over ons verdriet.’
Jantje, Joop en Flipje
Philip Freriks komt tijdens de oorlog in 1944 ter wereld in Utrecht. Zijn twee broers zijn Jantje en Joop. Philip werd ‘Flipje’ genoemd. In 1945, tijdens de hongerwinter, worden Philips broers naar hun opa en oma in Groningen gestuurd. Philip is nog een baby en blijft bij zijn ouders.
Philip vertelt in Eva: ‘De Canadezen waren in Groningen, maar daar zaten fanatieke SS’ers die zich niet over wilden geven. Uiteindelijk is er vier dagen om de stad gevochten. In de woonplaats van zijn opa en oma, waar Jantje en Joop wonen, is de situatie onduidelijk.’
Een Canadese patrouille
Philip vertelt dat er in Groningen een Canadese patrouille langskwam. Onder de woning van Philips grootouders schoot een NSB’er op de Canadezen met een jachtgeweer. Toch lijkt er op dat moment niet heel veel aan de hand te zijn.
Philip: ‘Maar later schoten de Canadezen met een carrier geweer op de gevel, bij het huis van zijn opa en oma. En daar stond Jantje vlakbij, achter het raam. Al stond hij niet eens heel dicht op het raam.’ In Groningen komt Jantje vlak voor de bevrijding om het leven.
De wereld vergaat
Door de oorlog is er geen communicatie mogelijk. Nadat de bevrijding een feit is, krijgen Philips ouders weken later van de dominee te horen dat hun zoon is overleden. Philip: ‘Toen verging de wereld. De zinloze dood zette een stempel op onze familie. Als kind voelde ik het verdriet van mijn ouders.’
Een verdwaalde kogel
Zijn ouders leggen aan Philip uit dat Jantje is omgekomen door een verdwaalde kogel. Maar het blijkt anders te zitten. In 2002 komt er een onverwachtse ontdekking in het verhaal na een interview door presentator Ivo Niehe. Philip wordt na dit interview gecontacteerd door een meneer die zegt de ware toedracht te weten over het lot van Jantje.
'Jantje is omgekomen door eigen vuur'
Omgekomen door eigen vuur
Deze meneer is zestien ten tijde van Jantjes dood en zag wat er gebeurde. Hij vertelt het verhaal van de Canadezen, die met een carrier op de gevel schoten. Philip komt er dan pas achter dat Jantje door friendly fire, oftewel eigen vuur, is omgekomen.
Tot die tijd weet hij van zijn ouders alleen het verhaal van een verdwaalde kogel. De ouders van Philip hebben het werkelijke verhaal nooit geweten. Die waren toen al overleden.
'Jantje zou een levensgenieter zijn en er zouden mooie wijnen met hem gedronken worden'
Wekelijks uitje naar de begraafplaats
Het duurde een tijd voordat de moeder van Philip het leven weer aankon. Zijn ouders wilde vooral weten wat er precies gebeurd was. Philip: ‘Jantje en het verdriet om hem was altijd aanwezig in ons gezin.’
Philip vervolgt: ‘Er werd vooral geconstateerd dat het ontzettend pijn deed. We gingen vaak naar Jantjes graf. Dat was eigenlijk een uitje. Ik vond het leuk om bij mijn vader voor op de fiets te zitten. Totdat we bij de begraafplaats kwamen.’
Jantje blijft altijd Jantje
Jantje zou op 19 mei 90 jaar oud zijn geworden. Philip heeft bedacht wat voor man Jantje zou zijn geweest: ‘Hij zou een levensgenieter zijn en er zouden mooie wijnen met hem gedronken worden. Hij blijft altijd Jantje, want hij was pas negen toen hij stierf.’
Goed nadenken
Op de herdenkingsspeech op 4 mei zal Philip zijn broer eren, maar wil hij ook een boodschap overbrengen. Philip: ’Op het Holocaust-monument staat: Het is gebeurd en daarom kan het weer gebeuren. Ik wil de mensen oproepen om goed na te denken.’
