Minder stress is beter vlees

In Ierland zou een rund meer rund zijn dan elders. Boeren zouden meer begaan zijn met dierenwelzijn, en de koeien mogen het hele jaar door in de weide gras eten – grasgevoerd noemen ze dat.

‘Het feit dat de koeien minder stress ervaren en enkel gras eten, proef je echt terug in het vlees,’ zegt een restauranteigenaar in de Keuringsdienst van waarde-uitzending.

Een beeld dat wordt bekrachtigd door een bijzondere stempel op de verpakking van Iers vlees. ‘Bord Bia Quality Assurance’ staat erop. Klinkt officieel, maar wat betekent dat label precies?

Wat is Bord Bia precies?

Bord Bia (The Irish Food Board) is in 1994 door de Ierse overheid opgezet om ‘de wereld kennis te laten maken met Ierlands uitmuntende voedingsmiddelen, dranken en tuinbouwproducten en daarmee de groei en duurzaamheid van producenten te bevorderen’.

En die campagne om Iers rundvlees wereldwijd op de kaart te zetten is erg effectief geweest. Onze supermarkten puilen namelijk uit van de Ierse bieflappen en burgers, en iedereen associeert Ierland met bijzonder vlees. Volgens André Woertink, houder van natuurrund, zit er echter meer achter die campagne.

Een overschot aan Ierse koeien

Volgens vleeshandelaar Joop Kaldenberg en veehouder André Woertink heeft Ierland een overschot aan vleeskoeien. En die koeien moeten ergens heen. ‘Dat vlees belandt bij ons in de schappen met een mooie strik eromheen,’ zegt Woertink.

Op zich is daar niets mis mee, vooral als het vlees van hoge kwaliteit is. Het Bord Bia-label op vleesverpakkingen spreekt immers over ‘Quality Assurance’. Maar aan welke kwaliteitseisen moet dat Ierse vlees dan voldoen? Het dieet, het dierenwelzijn of het koeienras misschien?

Welk koeienras voor Iers vlees?

Volgens de Ierse koeienhouder Ivor Deveril zijn er tien of elf verschillende rassen die in Ierland worden gehouden voor hun vlees. Maar het kan net zo goed zijn dat je een melkkoe eet als je Iers rundvlees koopt.

Het label ‘Iers’ zegt dus weinig over de soort koe of het ras. Is het misschien de voeding die Iers vlees zo speciaal maakt? De termen ‘grasgevoerd’ en ‘Iers rundvlees’ zijn namelijk onlosmakelijk met elkaar verbonden.

Grasgevoerd

Koeien krijgen een groot deel van hun leven vers gras of kuilgras (gedroogd gras) te eten. Maar aan het begin en het eind van hun leven worden de koeien nog bijgevoerd.

Kalfjes krijgen eiwitconcentraat, en de laatste 60 tot 90 dagen van hun leven eten koeien vaak aanvullend voer om ze af te mesten. Voor veel boeren is het namelijk niet rendabel genoeg om hun koeien enkel gras te voeren.

Een verschil van 300 kilo 

Maar mag het dan wel grasgevoerd heten? We spreken met David McElroy, een kleinschalige Noord-Ierse veehouder die niet bij Bord Bia is aangesloten en zijn vlees niet exporteert. Omdat McElroy zich buiten Ierland bevindt, valt hij in principe buiten de jurisdictie van Bord Bia. Toch kunnen ook Noorde-Ierse boeren (als zij dat wensen) zich aansluiten bij Bord Bia.

‘Sommige koeien hebben dag en nacht eten tot hun beschikking en worden de laatste drie maanden tot in den treure vetgemest met maïs en graan. Die koeien kunnen na twee jaar 300 kilogram zwaarder zijn dan de koeien die ik houd. Dat zou wat mij betreft geen grasgevoerd mogen heten, maar het vlees wordt wel degelijk als grasgevoerd verkocht.’

Wat betekent het keurmerk

Maar hoe zit het met de leefomstandigheden van die ‘bijzondere’ Ierse koeien? ‘De natuurlijke leefomstandigheden op kleinschalige boerderijen zorgen voor mals rundvlees met een volle smaak,’ staat er op de verpakking van een hamburger uit de supermarkt.

Joe Burke van Bord Bia zegt in de Keuringsdienst van waarde-uitzending: ‘We gaan jaarlijks langs bij de boeren die onderdeel zijn van ons kwaliteitscontroleprogramma. Dan controleren we allerlei aspecten van hun bedrijfsvoering: van de traceerbaarheid tot de manier waarop ze hun vee houden.’

Volgens Niels Kalkman van de Dierenbescherming is dit echter niet het hele verhaal. ‘Een boer kan al gecertificeerd worden als hij aan 60 procent van de richtlijnen voldoet.’

Daarnaast zijn het slechts richtlijnen – het is namelijk Bord Bia zelf die het Quality Assurance-label uitdeelt. Het is dus maar de vraag of Iers rundvlees altijd beter is.

Het regelement van Bord Bia zegt hierover het volgende: voldoet een boer aan meer dan 60 procent van de eisen, dan krijgt de boer 18 maanden om ervoor te zorgen dat ze ook aan de overige 40 procent voldoen. Voldoet een boer minder dan 60 procent, dan krijgt hij geen extra tijd en vervalt voor deze periode zijn kans op het verkrijgen van certificering.

Controlled Finishing Units 

Maar waar Bord Bia spreekt van familiehoeves en grasgevoerd vlees, stuurt naar schatting 25 procent van de boeren met het Quality Assurance-label hun koeien naar zogenaamde ‘Controlled Finishing Units’: stallen of een omheind stuk land waar de koeien de laatste drie maanden van hun leven worden afgemest en naast gras ook aanvullend voer krijgen.

De term Iers zegt weinig

Volgens Joe Burke van Bord Bia kunnen de Controlled Finishing Units net zo goed aan alle Quality Assurance eisen voldoen om het Bord Bia-label te krijgen. Over de ethische kwestie laat hij zich echter niet uit. ‘Het gaat slechts om een klein percentage,’ aldus Burke.

Maar hier zit volgens Caroline Rowley van Ethical Farming Ireland juist het probleem. ‘Soms komt het vlees van een goed bedrijf, maar de kans bestaat ook dat het van een Controlled Finishing Unit komt. Dat kun je niet aan het label of het stukje vlees afzien.’

Het Ierse rundvlees krijgt geen Beter Leven-ster, aangezien Ierse stallen in het algemeen niet aan de eisen van de Dierenbescherming voldoen.

Slimme marketing

‘Het label lijkt vooral een samenwerking tussen boeren en Bord Bia om dit vlees op een bepaalde manier in de markt te zetten,’ aldus Niels Kalkman, woordvoerder van de Dierenbescherming.

Volgens sterrenchef Joris Bijdenkdijk zegt de term ‘Iers’ in principe niks. Er zijn namelijk verschillende factoren die meespelen bij de kwaliteit van vlees: het ras, de leeftijd, het dieet en de leefomstandigheden van de koe bijvoorbeeld.

Volgens Bord Bia zijn het juist  het dieet en de leefomstandigheden die Iers rundvlees kenmerkend maken. Volgens de instantie garandeert het Quality Assurance keurmerk de traceerbaarheid en transparantie.  

Toch zegt de term ‘Iers’ of het Bord Bia-label weinig over het ras, de leeftijd, de soort (melk- of vleesrund) van de koe en of het beest echt 100 procent grasgevoerd is en of het de laatste maanden in een Controlled Finishing Unit heeft gestaan of niet. 

‘Niet elke koe is hetzelfde. Als consument weet je te weinig over de herkomst van het vlees om te weten wat je in huis haalt,’ aldus Joris Bijdendijk.