Komt allen tezamen en eet: kalkoen. Iedere kerst prijkt die weer op het menu. Hele flinke vogels, gevuld met van alles, gegaard in de oven. Maar waar komen al die kalkoenen zo plotseling rond de feestdagen vandaan? Een kerstverhaal van de Keuringsdienst van waarde over hoe de mens de kalkoen uit de kluiten heeft gefokt.
De blits maken met kalkoen
Elf maanden van het jaar hoeven we geen kalkoen op ons bord te zien, maar zodra het kersttijd is, liggen de poeliers, supers en slagers er ineens vol mee. Want met een kalkoen op tafel maak je sowieso de blits tijdens de feestdagen.
Kalkoen wordt in Nederland zelfs zó met kerst geassocieerd, dat ze het beest als kerstkalkoen zijn gaan verkopen. Maar waar komen al die kalkoen elk jaar rond de feestdagen ineens vandaan?
Waar komen al die kalkoenen vandaan?
De meeste kerstkalkoenen komen uit Frankrijk, maar ook in Nederland weten we wel raad met het houden van groot gevogelte. Geert Coolen, een kalkoenenboer uit Limburg, heeft zo’n 1100 kalkoenen buiten rondlopen die hij speciaal voor kerst grootbrengt.
Dit is niks in vergelijking met gangbare kalkoenhouders die tienduizenden kalkoenen in stallen hebben staan. De kalkoenen die Coolen houdt zijn dan ook niet te vergelijken met het gros van de kalkoenen die in de schappen belanden.
Het gevogelte van Geert Coolen weegt 5 à 6 kilogram als het over de toonbank gaat. Gangbare kalkoenen kunnen daarentegen makkelijk 21 kilogram wegen voordat ze geslacht worden. Deze kalkoenen worden veel intensiever op schaal gehouden.
Fokken op gewicht
Ook voor kalkoenen geldt: massa is kassa. Om de prijs van kalkoen te drukken, zijn veel kalkoenenboeren op massaproductie overgestapt. De gangbare kalkoen – die zijn hele leven op stal staat – is speciaal geselecteerd en gefokt op snelle groei en een hoog eindgewicht.
Dirk van der Sterren is gangbare kalkoenenboer en houdt zo’n 14.000 kalkoenen op zijn boerderij. ‘Onze kalkoenen worden 21 weken oud, en dan wegen ze zo’n 20 à 21 kilo. Dit ras - The Big Six - is er echt op gefokt om groot te worden, en veel vlees te geven.’
De kalkoenen houdt Van der Sterren jaarrond in pakweg 2,5 cycli van 21 weken. De kalkoenen in het eerste deel van het jaar zijn bestemd voor export en als vleesvulling van andere producten. De tweede cyclus is vooral bestemd voor de kerst.
Doorgefokte vogel
De mens heeft dus ook van de kalkoen een kiloknaller gemaakt. Maar hoe? Kalkoenfokkerijen willen het niet verklappen. Gelukkig kent de Keuringsdienst van waarde een slimme vogel die zijn licht er wel op wil schijnen: bioloog Midas Dekkers.
‘Onder de kalkoenen bestonden zes verschillende ondersoorten. Fokkers hebben constant gekeken wat de grootste en de dikste kalkoensoort was, en die zijn ze met elkaar gaan kruisen. Inmiddels hebben ze die zes ondersoorten helemaal doorgefokt,’ legt Midas Dekkers uit.
De moderne kalkoen heeft een groeispurt gekregen
Deze moderne kalkoenen groeien twee keer zo snel en zijn ook een stuk sneller geslachtsrijp. Want waar de wilde kalkoen zich pas na twee jaar kan voortplanten, is het de industrie gelukt om kalkoenen binnen een jaar geslachtsrijp te krijgen. Niet onbelangrijk als je elke kerst weer miljoenen kalkoenen van 21 weken oud moet kunnen aanbieden.
Maar deze enorme groei en het extreme gewicht van de vogel brengt ook problemen met zich mee. De kalkoenen zijn te zwaar om zich nog op natuurlijke wijze voort te planten.
Kalkoenenboer Dirk van der Sterren zegt in de Keuringsdienst van waarde-uitzending: ‘Onze kalkoenen planten zich voort door middel van kunstmatige inseminatie. De mannetjes zijn te groot om veilig een vrouwtje te bevruchten; dat brengt risico’s met zich mee.’
Het melken van kalkoenen
Zo’n 600 miljoen kalkoenen per jaar worden op aarde gebracht door middel van kunstmatige inseminatie. Maar dat kunstmatig insemineren, hoe gaat dat precies?
Om het sperma van de mannelijke kalkoen te verkrijgen, moet de haan ‘gemolken’ worden. En dat moet handmatig gebeuren. ‘Dit melken doen ze met een soort massagetechniek, simpel gezegd: masturberen,’ legt kalkoenenboer Henk Coolen uit.
Kalkoenmelkers masseren de haan tot het sperma eruit komt. Zodra de haan klaarkomt, zuigt de kalkoenmelker met de mond het sperma op via een buisje uit de cloaca van de kalkoen. Niet veel later insemineren ze het sperma bij de vrouwelijke kalkoen.
‘Als de mannelijke kalkoenen eenmaal weten dat jij de kalkoenmelker bent, staan ze de volgende dag weer bij je in de rij,’ legt Henk Coolen uit.
Keuringsdienst van waarde uitzending - Kalkoen
Iedere kerst prijkt die weer op het menu: Hele flinke vogels, gevuld met van alles, gegaard in de oven. Maar waar komen al die kakoenen zo plotseling rond de feestdagen vandaan?
Een witte kerst
De moderne kalkoen zou zonder hulp van de mens helemaal niet bestaan. Het dier is namelijk door en voor mensen gemaakt. En het dier kan zich niet eens meer op natuurlijke manier voortplanten door zijn enorme omvang.
Mensen hebben er veel voor over om elk jaar weer een sappige kalkoen op tafel te kunnen zetten. ‘Want het is op zijn minst merkwaardig te noemen dat er mensen zijn die elk jaar miljoenen hanen aftrekken om ons te voorzien van kalkoen,’ aldus Midas Dekkers.
Je kunt in ieder geval stellen dat er een witte kerst aan vooraf is gegaan om die kalkoen op jouw tafel te krijgen.
Meer van Keuringsdienst van waarde weten?
Schrijf in je voor de nieuwsbrief Groener eten & leven. Al duizenden mensen gingen je voor!
