Ons kikkerlandje kent ze in overvloed: kikkers. Langs de slootkant, maar ook op ons bord zijn ze veel gezien. Bij de afhaalchinees of in de Franse bistro. Kikkerbillen zijn een delicatesse waar niet iedereen zich aan wil wagen. De liefhebber krijgt er echter geen genoeg van. Maar waar komen al die geserveerde billetjes eigenlijk vandaan?
Zijn het wel echt billetjes?
Wie denkt alleen billetjes te eten heeft het mis. Het zijn namelijk de volledige achterbenen van de kikker die op je bord belanden. Cuisses de grenouille noemen ze het in het Frans, wat letterlijk vertaald ‘kikkerbenen’ betekent. De dijbeentjes om precies te zijn. Maar in welke sloot of in welk veld zijn deze sappige kikkerbeentjes dan te vinden?
Nederland eet massaal kikkerbillen
In supermarkten zul je ze niet snel aantreffen, maar op de menukaart van restaurants staan ze nog geregeld. Nederland is op België en Frankrijk na zelfs de grootste importeur van kikkerbillen. Het restaurant heeft ze niet zelf gevangen, maar waar ze van origine wél vandaan komen kunnen de restauranteigenaren ons niet vertellen. Ze kopen de billetjes namelijk in bij de groothandel. Voorverpakt en ingevroren.
Met de billen bloot
Volgens Franse milieuorganisatie Robin des Bois is er echter regelmatig iets mis met de etiketten: er staat niet op uit welk land ze komen of welke kikkersoort het is, wat in strijd is met de Europese regels. De Keuringsdienst liet daarom DNA-onderzoek uitvoeren op verschillende verpakkingen kikkerbillen uit de groothandel.
Kikkers onder de loep
Manon de Visser is bioloog en onderzoeker bij Naturalis Biodiversity Center & Leiden Universiteit en doet onderzoek naar amfibieën. Het DNA-onderzoek naar de kikkerbillen voor de Keuringsdienst is onder leiding van Manon de Visser uitgevoerd door biologiestudenten Laura Bijlsma en Sidney Plomp binnen het Wielstra Lab.
DNA-barcoding
Voor DNA-onderzoek naar wilde kikkers wordt normaalgesproken wang- of huidslijm afgenomen. Hieruit isoleren onderzoekers DNA waarmee ze de identiteit van een soort vaststellen. Manon de Visser zegt dat je vaak maar een klein stukje DNA nodig hebt als een soort barcode. Dat heet DNA-barcoding.
Voor het onderzoek van de Keuringsdienst naar de ingevroren kikkerbillen is gebruik gemaakt van weefsel van de kikker. Zolang het weefsel vers is, kun je hier prima DNA-onderzoek op uitvoeren. Kikkerbillen zijn bedoeld voor consumptie, dus die worden relatief vers ingevroren.
Of je een match vindt, hangt af van hoeveel er al bekend is over een bepaalde kikkersoort. Zodra er een match is, wordt vastgesteld om welke soort het gaat, en soms zelfs waar het dier vandaan komt.
Verrassende resultaten
Voor het onderzoek zijn vier verschillende verpakkingen met kikkerbillen onderzocht. Uit het DNA-onderzoek kwam naar boven dat één van de verpakkingen niet overeenkomt met de soort die op het label beschreven staat.
Drie van de onderzochte monsters waren van Hoplobatrachus kikkers. Dit klopte met de omschrijving op het label van de voorverpakte kikkerbillen. De vierde bleek een Limnonectes soort, terwijl op de verpakking staat dat het Fejervarya kikkers zouden zijn.
Dit is opmerkelijk, volgens Manon de Visser. ‘Het is op zijn zachtst gezegd best shockerend dat één van de vier labels niet klopt. De desbetreffende kikkersoorten verschillen namelijk niet alleen op soortniveau van elkaar, maar ook op familieniveau – dus nog een level hogerop. Dat is alsof je kip zou kopen in de winkel, en dat blijkt dan ineens kalkoen-, fazant- of pauwenvlees te zijn.’
Uit het wild of van de kweek?
Of de kikkers in het wild gevangen zijn of van de kweker komen is volgens Manon de Visser niet te achterhalen uit het DNA-onderzoek. Alle geteste kikkersoorten komen namelijk in het wild voor, maar kunnen ook op kikkerboerderijen gehouden worden.
Zowel gekweekte als in het wild gevangen kikkers belanden namelijk in grote getalen als gebakken billetjes op Europese borden. Zo’n 200 miljoen per jaar. Europa is daarmee de grootste importeur van kikkerbillen. Maar waar komen ze dan vandaan?
Ecosystemen staan onder druk
Meer dan zeventig procent van de handel komt uit Indonesië. Maar andere landen hebben door de grote vraag vanuit het Westen de handel in kikkerbeentjes ook omarmd. Het merendeel van deze kikkers wordt in het wild gevangen, en dat zet de ecosystemen van landen als Indonesië, Vietnam, Turkije en Albanië flink onder druk.
Het excessief vangen van wilde kikkers vormt een bedreiging voor hun voortbestaan en heeft daarbij een domino-effect op hun natuurlijke leefomgeving. Amfibieën zijn namelijk een belangrijke schakel in natuurlijke voedselketens. Zijn gekweekte kikkers dan de oplossing?
