Garnalen zijn al lang niet meer exclusief. De supermarktschappen liggen vol met de roze schaaldiertjes: van Hollandse garnalen tot cocktailgarnalen, wokgarnalen tot reuzegarnalen. En dan zijn er ook nog gamba’s en scampi’s. Maar wat is eigenlijk het verschil tussen al die schaaldieren? De prijzen lopen namelijk flink uiteen.
Garnaal is een soort
‘Garnaal’ is geen specifieke soort, maar een verzamelnaam voor allerlei kleine schaaldieren uit de orde van de Decapoda (tienpotigen).
Als je online zoekt naar de verschillende soorten garnalen, zie je vaak onderverdelingen als koudwater-, tropische zoet- en zoutwatergarnalen, of nietszeggende omschrijvingen als ‘roze garnaal’.
Prawn of shrimp
Grijp je terug op de wetenschappelijke classificaties, dan blijkt een garnaal echter best moeilijk in een hokje te plaatsen.
Want waar ze in Nederlands allemaal ‘garnaal’ heten, wordt in het Engels een onderscheid gemaakt tussen shrimp (Penaeoidea) en prawn (Caridea).
Over het algemeen zijn prawns grotere garnalen die in zoetwater leven. Shrimps zijn kleinere garnalen die vooral in zoutwater voorkomen. Daarnaast zien prawns en shrimps er ook anders uit.
Onderverdeling
Aangezien we het in Nederland met de benaming ‘garnaal’ moeten doen, nemen we de wetenschappelijke benaming voor de specifieke soorten garnalen.
Hoewel er honderden garnalensoorten bestaan, worden er in Nederland maar een stuk of vijf soorten verkocht voor consumptie:
- Litopenaeus vannamei, ook bekend als witpootgarnaal.
Dit is een tropische garnalensoort die op intensieve schaal wordt gekweekt in grote delen van Zuid-Azië en Zuid-Amerika. De garnalen zijn hierdoor vrij goedkoop.
- Crangon crangon, beter bekend als Hollandse (Noordzee) garnaal, maar ook normale of grijze garnaal genoemd.
Deze grijze garnalen worden gevangen in de Noordzee en staan bekend om hun intense smaak. Ze worden vaak aan boord gekookt en met de hand gepeld in Nederland of Marokko.
- Pandalus borealis, ook wel Noordse (Noorse) garnaal of roze garnaal genoemd.
Deze roze garnalen worden voornamelijk gevangen in koude wateren zoals de Barentszzee. Ze zijn iets groter dan de Hollandse garnalen en hebben een zoetere smaak.
- Penaeus monodon, beter bekend als tijgergarnaal of black tiger garnaal.
Tijgergarnalen worden voornamelijk gekweekt in zeewater in Zuidoost-Azië. De garnalen zijn naar tijgers vernoemd vanwege de grijze strepen op de staart van de garnaal.
- Pandalus jordani, ook wel Oregon-garnaal genoemd.
De Oregon-garnaal is een koudwatergarnaal en familie van de Noordse garnaal. Deze soort komt voor in de noordelijke Stille Oceaan en lijkt sterk op de Noordse garnaal.
De supermarkt houdt er zijn eigen onderscheid op na
In de supermarkt hebben garnalen heel andere benamingen. Naast de Hollandse en Noordse garnaal liggen er ook roerbakgarnalen, grote garnalen, cocktailgarnalen, reuzegarnalen en ‘normale’ garnalen in de schappen. Wat voor garnalen zijn dat dan?
De gekweekte witpootgarnaal blijkt veruit de meest verkochte soort te zijn. De reuzegarnalen, roerbakgarnalen, grote garnalen, wokgarnalen en ‘normale’ garnalen zijn over het algemeen allemaal dezelfde soort garnaal.
Het onderscheid is erg onduidelijk
Wat de ene witpootgarnaal tot reuzegarnaal maakt en de ander tot wokgarnaal is vrij onduidelijk. Het verschil lijkt vooral in de bewerking te zitten: zijn ze voorgekookt of niet, koop je ze gepeld of ongepeld, en zit het hoofd eraan of niet?
Maar bij de cocktailgarnaal is iets raars aan de hand. Zowel Noordse garnalen, Oregon-garnalen als witpootgarnalen eindigen in de verpakking als cocktailgarnaal. Dit terwijl een traditionele garnalencocktail uit kleine garnaaltjes bestaat.
Wat zijn gamba’s en scampi’s?
En wat zijn gamba’s en scampi’s dan? De term ‘gamba’ komt uit het Spaans en betekent simpelweg ‘garnaal’. In Nederland en België verwijst het meestal naar grote garnalen die met kop en schaal worden verkocht. Het zal dus hoogstwaarschijnlijk een witpootgarnaal zijn met chiquere naam.
‘Scampi’ is oorspronkelijk het Italiaanse woord voor langoustines, een soort kleine kreeftjes. In Nederland en België wordt de term echter vaak gebruikt voor grote garnalen zonder kop en schaal. Ook dit zijn meestal witpootgarnalen. De naam ‘scampi’ is dan puur marketing – een chic sausje over een gewone garnaal.
Prijsverschil garnalen
Waarom verschillen al die garnalen zo enorm in prijs, als het vaak om dezelfde soort gaat? Er zijn meerdere factoren die invloed hebben op de prijs van de garnaal:
- Herkomst
Hollandse garnalen worden in de Noordzee gevangen, vaak door kleine vissersboten. Tropische garnalen worden op grote schaal gekweekt in Azië en Zuid-Amerika. Kweek is goedkoper dan wildvangst.
- Verwerking
Hollandse garnalen worden met de hand gepeld, soms zelfs eerst verscheept naar Marokko en dan weer terug. Tropische garnalen worden machinaal verwerkt.
- Soort en smaak
Koudwatergarnalen (zoals Hollandse en Noordse) groeien langzaam en hebben meer smaak. Tropische garnalen zijn snelgroeiend en milder van smaak.
- Vorm en verpakking
Rauw is goedkoper dan gekookt.
Ongepeld is goedkoper dan gepeld.
Diepvries is goedkoper dan vers ontdooid.
Zo kan een witpootgarnaal van €15 per kilo ineens €35 kosten – afhankelijk van wat de fabrikant ermee doet.
Conclusie
In Nederland bedoelen we van oudsher met ‘garnaal’ de Hollandse garnaal (Crangon crangon): klein, grijzig en afkomstig uit de Noordzee.
Gamba’s daarentegen zijn meestal grote tropische garnalen, vaak van het soort witpootgarnaal (Litopenaeus vannamei), gekweekt in landen als Ecuador, Vietnam of Thailand.
En hier begint de verwarring: in de supermarkt blijken veel verschillende producten uiteindelijk van diezelfde tropische soort – de witpootgarnaal – te komen, alleen anders bewerkt of verpakt.
Dus sta je voor het schap met garnalen, en weet je niet wat je moet kopen? Kijk vooral naar de bewerking van de garnalen. Gaat het je vooral om de goedkoopste garnalen? Dan kun je beter meteen naar het diepvriesschap lopen.
Meer van Keuringsdienst van waarde weten?
Schrijf in je voor de nieuwsbrief Groener eten & leven. Al duizenden mensen gingen je voor!
