De overgang moet bespreekbaar worden. Het blijkt een stap om te erkennen dat je ouder wordt, een overgang naar ouderdom. In Kruispunt beantwoordt een gynaecoloog samen met onder meer een auteur en een fotograaf: moeten we het erover hebben? ‘Ik ben dankbaar dat ik ouder word, maar het even geduurd voordat ik daarachter kwam.’
Ongeveer elke vrouw komt tussen de 40 en 65 jaar in de overgang. Dat zijn 1,2 miljoen vrouwen. Het overgrote deel ervaart klachten: Huilbuien, opvliegers, slaapproblemen. Maar ook stemmingswisselingen en van het één op het andere moment volledig flippen.
Vervroegd alzheimer
Kinderboekenschrijver Francine Oomen is 52 jaar als ze last krijgt van klachten. ‘Ik kon niet meer nadenken. Het was één grote breinblubber. Ik was vergeetachtig, verstrooid en dacht aan vervroegde alzheimer, of een herseninfarct. Ik kon niet meer schrijven en dat gaf veel druk. Mijn overlevingsmechanisme is doorbikkelen, en dus ging ik maar door.’
Op een gegeven moment breekt Oomen. ‘Ik kreeg een hysterische uitbarsting.’ Na maanden valt het kwartje: het is de overgang.
'Op een gegeven moment brak ik'
Zuurpruim-onderwerp
Gynaecoloog Manon Kerkhof richtte een eigen praktijk op waar ze klachten met betrekking tot de overgang serieus neemt. Kerkhof noemt de overgang een soort omgekeerde puberteit. ‘80 procent van de vrouwen ervaart klachten.’ Of het een zuurpruim-onderwerp is? Kerkhof: ‘Je slaapt slecht, en je bent jezelf niet. Dat kun je hysterie noemen, maar zo wil je helemaal niet zijn.’
Grote druk
De overgang is een fase die erbij hoort, maar volgens Kerkhof lopen steeds meer vrouwen hierdoor vast. Kerkhof: ‘We werken langer door en krijgen later kinderen. Je hebt kinderen in de puberteit en je bent nog vol aan het werk als je in de overgang komt. Dat is een pittige combinatie.’
Volgens Oomen heeft het ook alles te maken met druk. ‘De druk die de maatschappij op ons legt, onze werkgever, maar ook de druk die wij op onszelf leggen. Stress en spanning maakt alles erger. De symptomen van de overgang worden dan erger. Je kunt het negeren, maar dan onderdruk je het.’ Oomen denkt dat wanneer er door de omgeving enigszins rekening wordt gehouden met de situatie, vrouwen in de overgang prima kunnen functioneren.
'80 procent van de vrouwen ervaart klachten'
Geen sexy onderwerp
Bekende vrouwen als Linda de Mol en Astrid Joosten noemen het op tv ‘geen sexy onderwerp’ en zeggen het er liever niet over te hebben. Oomen: ‘Het is niet sexy, maar het is wél de realiteit. Het is iets van oudsher dat vrouwen niet over hun lichaam praten. Het is niet sexy, dus wordt het genegeerd of ontkend.’
Taboe
Fotograaf Jacqueline van den Heuvel maakte een fotoserie van vrouwen in de overgang. ‘Lang niet iedereen heeft er begrip voor.’ Van den Heuvel hoopt dat het taboe opgeheven wordt en dat men erover kan praten. ‘Het moet oké zijn om te zeggen dat je een nacht niet geslapen hebt, en dat daar begrip voor is. Het is als het ware een soort handicap voor een paar jaar.’
De menopauze is een overstap naar ouder worden. Dat is moeilijk om te accepteren. Van den Heuvel: ‘Ik vind het een aftakeling. Het is een stap naar oud worden. Terwijl ik mij in mijn hoofd nog niet zo oud voel. Ik ben nog niet zo ver.’
Naast alle klachten vindt Oomen dat de overgang ook iets positiefs brengt. Ze omschrijft de overgang als een periode van reflectie. ‘Wat wil ík nou eigenlijk? Maar het duurde even voordat ik zover was. Ik ben een tijdje gestopt met schrijven en nam een sabbatical. Alles wat ik had opgebouwd, gaf ik op. Het was een ommekeer.’
'Als vrouw kun je zeker nog excelleren na de overgang'
Excelleren
Met de overgang komt er wat meer rust, volgens Kerkhof. ‘Waar kies je voor en waar kies je niet meer voor? Als vrouw kun je zeker nog excelleren na de overgang. Je hebt nog heel wat jaren om te werken. Je kinderen worden ouder en zijn wellicht de deur uit. Je hoeft minder te zorgen en dienstbaar te zijn. Er breekt in die zin een fijne tijd aan.’
Oomen vult aan: ‘Hormonaal word je gestimuleerd om minder te zorgen, want het zorghormoon houdt op. Wat wil jij en wie ben je ten diepste? Daar heb je ruimte en tijd voor nodig. Je kunt voor jezelf gaan zorgen.’
Het programma Kruispunt maakt verhalen over het hart uit de samenleving. Een nieuw seizoen van Kruispunt start op 28 januari bij KRO-NCRV op NPO2.
