Video’s waarin het coronavirus met een griepje wordt vergeleken, de werking van het vaccin in twijfel wordt getrokken of coronacomplotten worden besproken: deze misinformatie en extreme content wordt – ongeacht politieke voorkeur – op een gegeven moment door het YouTube-algoritme aanbevolen. Hoe snel en regelmatig je zulke onjuiste en misleidende video’s krijgt aangeboden, is afhankelijk van je politieke kleur. Dat concludeert Pointer, nadat het in samenwerking met de NOS en De Groene Amsterdammer vier weken lang in de YouTube-aanbevelingen voor zes politieke stromingen is gedoken.
De onderzoeksjournalisten maakten lege YouTube-accounts voor zes politieke stromingen aan en lieten ze video’s van politieke campagnes kijken. YouTube maakt vervolgens een inschatting welke video’s zo’n profiel graag als volgende wil zien. De accounts bekeken vier weken lang elke dag de eerste video die YouTube aanbeveelt.
De accounts met partijen rechts van de VVD (Forum voor Democratie, PVV en JA21) en identiteitspartijen (DENK, BIJ1 en NIDA) krijgen vanaf de eerste dag onjuiste en misleidende video’s van kanalen aangeboden door het YouTube-algoritme. En na negen dagen onderzoek zijn onjuiste en misleidende video’s bij elk profiel voorgesteld. Vaak gaat het om onjuiste en misleidende video’s over COVID-19, Qanon-complottheorieën en onbewezen geroddel over politici. Het lijkt onvermijdelijk, met welk media-dieet dan ook, om zulke video’s niet voorgesteld te krijgen op YouTube.
Diep in de filterbubbel
In vier weken tijd krijgen de zes accounts bijna drieduizend verschillende aanbevelingen. Pointer visualiseerde deze aanbevelingen in dit dashboard. Zodra alle muziek en entertainment weg gefilterd is, hou je journalistieke en politieke content en misinformatie over: dat zijn in totaal 380 video’s, waaronder 36 verschillende video’s en kanalen met misleidende, onjuiste of extreme content. Met deze gegevens is onderzocht hoe diep elk account zich heeft ingegraven in zijn eigen gelijk. Zo is er gekeken hoeveel stappen je telkens moet nemen om van de ene naar de andere aanbeveling te komen. Hoe meer stappen je nodig hebt, hoe radicaler die video is ten opzichte van de andere accounts.
Het account met partijen rechts van de VVD duikt het diepste in zijn eigen filterbubbel. De aanbevelingen voor dit account worden zelden bij andere profielen weergegeven, en zijn extremer van aard. Als dit account een bestaand persoon was en zich voornamelijk via Youtube zou laten informeren over de aanstaande verkiezingen, dan loopt die het grootste risico om de minst veelzijdige informatie tot zich te krijgen.
Mijn indruk is dat het versnelt hoeveel mensen extreme standpunten tot zich nemen, en in een bubbel raken.
“Het huidige mechanisme van deze algoritmen is dat extreme content zich sneller verspreidt, vaker wordt bekeken en geliked”, zegt Marleen Stikker, oprichter en directeur van Waag, de onderzoeksstichting die zich inzet voor zeggenschap en eigenaarschap over je eigen gegevens en gedrag op het internet. Het is een proces dat Stikker ‘verslaafd raken aan je eigen gedachten’ noemt. En dat werkt radicalisatie in de hand. “Mijn indruk is dat het versnelt hoeveel mensen extreme standpunten tot zich nemen, en in een bubbel raken. Je merkt dat je op een gegeven moment onderdeel wordt van een positie, of je dat nu wil of niet.”
YouTube herkent zich niet in beeld uit onderzoek
“We steunen de Nederlandse verkiezingen zoals we ook doen met andere verkiezingen over de hele wereld”, aldus een woordvoerder van Google en YouTube. Volgens haar is er de afgelopen jaren in geïnvesteerd om van Google en YouTube ‘een betrouwbaardere bron voor nieuws en informatie en een open platform voor een gezond politiek discours te maken’.
Het techbedrijf herkent echter niet het beeld dat uit het onderzoek komt. Volgens YouTube krijgen video’s van gezaghebbende bronnen voorrang in de zoekresultaten. Video’s die in strijd zijn met de richtlijnen van YouTube, worden verwijderd. De vindbaarheid van betrouwbare nieuwsbronnen wordt volgens YouTube vergroot. En het bedrijf vermindert de verspreiding van schadelijke misinformatie. Ten slotte worden video’s die aan alle richtlijnen voldoen beloond met hogere advertentieinkomsten.
Algoritmen gemist?
Kijk nu de aflevering terug via NPO start.
