Vernietiger, schepper en behouder

Shiva is een van de belangrijkste goden van het hindoeïsme, samen met Brahma en Vishnu. Paul van der Velde: ‘Veel hindoes zeggen dat er maar één god is die veel verschijningsvormen heeft, maar andere hindoes zeggen dat er evenveel goden zijn als haren op een koe. Hoe het ook zij, Shiva is een van de belangrijke verschijningsvormen. Hij wordt beschouwd als de vernietiger, maar ook als de schepper en behouder.’

Shiva kent vele gedaantes maar vrijwel altijd wordt hij afgebeeld met vier armen. Paul van der Velde: ‘In één hand heeft hij een trommel in de vorm van een zandloper. Die staat voor het ritme van de schepping. In een van zijn andere handen heeft hij vaak een drietand of een vuur. Eén handpalm is naar voren gericht, die staat voor bescherming en de vierde hand wijst naar zijn voet, wat staat voor verlossing. Shiva staat meestal met één voet op een demon, dat is het kwaad dat hij vernietigt.’

Gewelddadig

Van der Velde: ‘Als kind was ik al gefascineerd door Shiva omdat er zoveel rust en dynamiek tegelijk in één beeld zat. Het is een onderwerp dat me nooit meer los heeft gelaten. Shiva is een goede god, maar hij kan enorm gewelddadig zijn. Hij zette vaak geweld in, maar altijd ten goede van de wereld.

De verhalen van Shiva zijn opgeschreven in de purana’s, de eeuwenoude heilige hindoegeschriften die doen denken aan mythische sprookjes. Over zijn dansen bijvoorbeeld. Van der Velde: ‘Shiva staat bekend om zijn eeuwige dans waarmee hij bijvoorbeeld een keer een godin versloeg. Shiva deed extatische scheppingsdansen en overwinningsdansen en ging dan enorm tekeer. Zo erg dat zijn voeten door het aardoppervlak heen gingen. Het verhaal wil dat er maar één plek was In India, Cidambaram in Zuid-India, die sterk genoeg was om de klappen van Shiva’s voeten aan te kunnen. Die plek was zo sterk omdat het hartchakra van de aarde daar was.’ 

Derde oog

De god wordt ook vaak afgebeeld met een derde oog waarover ook veel verhalen zijn. Eén van die verhalen is dat het ontstond toen zijn vrouw Parvati voor de grap zijn ogen bedekte. Daardoor werd de hele wereld donker en kwam er een lichtbundel uit Shiva's voorhoofd om de zon te vervangen. Van der Velde: ‘We moeten dat derde oog trouwens niet verwarren met het derde oog van de chakra’s. Shiva’s derde oog was meer een wapen en heel destructief. Hij kon er vuur uit laten komen en heeft er bijvoorbeeld de god van de liefde mee verbrand. Als zijn derde oog dichtgaat, dan houdt het licht op, is het verhaal.’

Maar zo gewelddadig als hij was, zo vredelievend was hij ook. Van der Velde: ‘Dat is ook zo fascinerend aan hem. Hij was heel sober en vroom, ascetisch, maar deed tegelijk ook veel en lang aan erotiek. Vandaar dat hij ook veel voorkomt in tantra. Hij was het voorbeeld van beheersing, maar kon tegelijk ook extatisch dansen. Hij kon gruwelijke verschijningsvormen aannemen, maar was tegelijk ook een vredelievende yogi. Heel dubbel dus.’

Tegenstellingen

Die tegenstellingen zitten natuurlijk ook in ieder mens. Van der Velde: ‘De verhalen over Shiva gaan over de vele werkelijkheden waar mensen mee leven en hun dagen mee doorkomen. Ze geven ruimte voor verbeelding en identificatie. In het hindoeïsme is schepping niet het maken van iets nieuws, maar het loslaten en verenigen van tegenstellingen. Precies dat is wat Shiva doet.’

Transformerende kracht 

In India wordt Shiva nog steeds geëerd. In tempels, bij mensen thuis en op dansfestivals. Er is zelfs een feestdag ter ere van Shiva, ‘Shiva Ratri’. Maar ook in de westerse wereld kom je hem geregeld tegen. Denk maar aan de yogalessen waar Shiva met mantra’s wordt bezongen om zijn transformerende kracht. Nieuwsgierig hoe dat gaat? Dan kun je deze oefening doen.

Om Namah Shivaya 

Een manier om gebruik te maken van de transformerende kracht van Shiva is door elke dag vijf tot tien minuten – of als je het heel serieus wil aanpakken 108 keer – de mantra OM namah shivaya te herhalen. Om Namah Shivaya wordt ook wel vertaald als: ‘Ik buig voor Shiva’. Met deze mantra zoek je de kracht in jezelf op om iets los te kunnen laten. 

Zo doe je de oefening

• Ga zitten in een meditatiehouding die voor jou prettig is
• Volg een paar minuten je adem
• Probeer naar binnen te keren en vraag je af wat je wil loslaten 
• Neem vervolgens bewust de vernietigende en transformerende kracht van Shiva in gedachten en herhaal de mantra ‘Om namah shivaya’ zo lang als prettig voelt. Vind je dit lastig? Zet er dan eentje aan op Youtube, van de Rotterdamse mantrazangeres Hédi Carlee bijvoorbeeld.
• Blijf tot slot nog een paar minuten ontspannen zitten