We vroegen Frederieke Vriends, directeur van de stichting MIND Us en initiatiefnemer van de online tool De Checkers, hoe je het gesprek over mentale gezondheid voert.
 

Hé Frederieke, wat is de online tool De Checkers?

‘Zeggen dat het niet zo goed gaat, is voor veel jongeren lastig. Die drempel ligt enorm hoog. Vanaf de oprichting van MIND Us in 2022 horen we dat al terug in de gesprekken die we voeren met jonge mensen. Het zou fijn zijn als een ander eens aan hen vraagt hoe het gaat. Hoe het écht gaat. 

Om die ander meer kennis en vertrouwen te geven bij het voeren van zo’n gesprek, hebben we De Checkers ontwikkeld. Het is een online tool die bestaat uit drie modules van elk 15 minuten. De tool leert hoe je jongeren met beginnende mentale klachten kan ondersteunen door een luisterend oor te bieden en de juiste vragen te stellen. 

Dat gebeurt aan de hand van oefeningen, voorbeelden en do’s en don'ts.’ Zo hopen we mensen bewust te maken van hun rol als supporter.'

Waarom ligt die drempel om problemen te delen zo hoog bij jongeren?

‘In de huidige samenleving is geluk een van de belangrijkste dingen. Winkels liggen vol met zelfhulpboeken en op sociale media laten we zien hoe goed het gaat. Zo lijkt het alsof je het geluk zelf in de hand hebt. Je kan er als het ware goed in zijn. 

En voel je je ongelukkig? Dan is het je eigen schuld! Geen wonder dat het voor jongeren voelt als falen wanneer ze het mentaal lastig hebben.'

'Thuis delen hoe het gaat, is ook niet voor iedereen vanzelfsprekend. Dat kan te maken hebben met een cultuur of religie waarin onderwerpen minder besproken worden. Maar het kan ook dat de ouders belast zijn met eigen problematiek. Zo is er weinig ruimte voor de jongere. ‘
 

Wat zijn de gevolgen als het niet lukt om een goed gesprek te voeren?

‘Uit onderzoek weten we dat mentale problemen kunnen toenemen als er niet over gesproken wordt. Het voelt eenzaam en je gaat er alleen maar meer van piekeren. 

Het aantal suïcides onder jongeren nam de afgelopen jaren sterk toe. Het is zelfs doodsoorzaak nummer één onder jongeren onder de 30 jaar. Er zijn gevallen waarbij niemand in de omgeving wist dat het zo slecht ging. 

Het is verschrikkelijk als zoiets gebeurt, ook voor de omstanders. ‘Had er maar over gepraat’, wordt er dan gezegd. Maar dat kan juist heel lastig zijn.

Ook als je als ouder wel wil praten, maar niet goed weet hoe, is dat pijnlijk. Het kan heel machteloos voelen.' 

Kunnen we dit soort gesprekken niet beter aan een psycholoog overlaten?

'We behoren tot de top van landen in Europa met de hoogste psychologen-dichtheid. Maar ook enorme wachtlijsten, die voorlopig niet opgelost worden. Misschien verwijzen we jongeren te snel door naar een psycholoog? 

Laat ik duidelijk zijn: in veel gevallen is zo’n doorverwijzing echt nodig. Maar in veel gevallen kunnen we de eerste stap ook met elkaar zetten. Aan veel vragen waarmee jongeren bij een psycholoog komen, ligt geen psychiatrische stoornis ten grondslag. Het gaat over levensvragen en levensvaardigheden. 

Moeten we daar professionals voor inzetten? Kan een ouder of een docent die de kinderen door en door kent zo’n gesprek niet net zo goed voeren? Zo krijgen jongeren de ruimte om kwetsbaar te zijn en vroegtijdig emoties te delen.' 

Had je zelf iemand met wie je goed kon praten als puber?

'Ik ben de jongste uit een gezin van vier. Met mijn ouders, broer en zussen kon ik goed praten. Maar ook aan de gesprekken met ouders van vrienden heb ik veel gehad. Juist als de mensen iets verder van je af staan, kan dat fijn zijn in een gesprek. 

Ik realiseer me goed dat ik geluk heb gehad met zo’n sociaal gezin. Misschien dat ik dat geluk daarom mogelijk wil maken voor meer mensen. 

Ook werkte ik jarenlang in de zorg. Daar zag ik dat er met beperkte middelen zo veel werd gerealiseerd. Enkel met elkaar. Ik geloof enorm in de kracht van de samenleving.' 

Wanneer is de Checkers-tool voor jou geslaagd?

‘Een jongen die ik goed ken, belde mij. Ik weet dat hij ook worstelt met zijn mentale gezondheid. ‘Je hebt iets met je werk gemaakt,’ zei hij, ‘en mijn moeder heeft dat gedaan. Sindsdien praten we heel anders. Dankjewel daarvoor.’ 

Die woorden raakten mij diep. Het is een bewijs dat De Checkers tool zin heeft. 

Ik zou zo gelukkig worden als iedereen die de campagne ziet eens bedenkt: is er een jongere in mijn omgeving voor wie ik wat kan betekenen? Kan ik een oprechte vraag stellen? Zonder dingen in te vullen of gelijk een oplossing aan te dragen. 

Dat heeft op microniveau enorme betekenis. Ja, als dat zou lukken, ben ik tevreden.’