Verschillende soorten koffiebonen  

Er zijn verschillende koffiebonen die je kunt gebruiken voor het maken van koffie. Vier welteverstaan: Arabica, Robusta, Excelsa en Liberica. Allen chique namen voor bonen met specifieke eigenschappen en unieke smaakprofielen. Arabica en Robusta zijn de bekendste soorten, en zullen de echte koffieliefhebber waarschijnlijk bekend in de oren klinken.  

Verschil Arabica en Robusta 

Arabica koffie staat bekend om de zoete, zachte en vaak complexe smaak. Robusta daarentegen heeft een sterker en bitterder smaakprofiel, vaak met aardse, nootachtige tonen. De meeste koffie die je in de supermarkt vindt, bestaat uit een mix van de verschillende bonen. Een koffiemelange noemen ze dat. Ze zitten alleen allemaal boordevol cafeïne. Dus waar maken ze die decafé koffie dan van? 

Decafé bevat dezelfde koffieboon 

Van alle koffiebonen kun je decafé maken. De fabrikanten van het bittere goedje gebruiken namelijk reguliere koffiebonen, en onttrekken de cafeïne aan de ongebrande boon. Er zijn verschillende methodes om de boon van zijn cafeïne te ontdoen.  
 
Zo wordt er gebruikgemaakt van methodes op basis van water, stoom of CO2. Maar veel fabrikanten kiezen voor een chemisch middeltje dat naast het verwijderen van cafeïne, ook gebruikt wordt om verf mee te verwijderen (verfafbijtmiddel). Hoe dit werkt? We zetten de meest voorkomende methodes voor je op een rijtje. 

Kritische koolzuur-methode 

Bij de kritische koolzuur-methode halen fabrikanten cafeïne uit koffiebonen door middel van vloeibaar koolstofdioxide, beter bekend als CO2. Door de ongebrande bonen in de vloeistof te dompelen, zwelt de koffieboon op. Hierdoor bindt de cafeïne zich aan de CO2. De cafeïne wordt vervolgens onder zeer hoge druk opgelost, zodat de CO2 opnieuw gebruikt kan worden voor een nieuwe partij koffiebonen. 

Waterverwerkingsmethode of Swiss Water methode 

Bij de waterverwerkingsmethode weken de ongebrande bonen – die dan nog groen zijn – in een bad met water en cafeïnevrij groen koffie-extract. Deze vloeistof trekt de cafeïne en andere opgeloste stoffen uit de koffieboon. 
 
Dit Swiss Water proces duurt zo’n tien uur. In de tussentijd controleren de fabrikanten hoe hoog het cafeïnegehalte in de bonen is, tot de bonen 99,9% cafeïnevrij zijn. 

Vervolgens wordt het water met de cafeïne door een actief koolfilter geleid. Deze filter vangt de cafeïne op, terwijl de smaakstoffen en oliën van de koffieboon behouden blijven. De gezuiverde vloeistof zonder cafeïne wordt weer teruggevoerd naar de geweekte bonen, waardoor de koffieboon de smaak opnieuw absorbeert. 

Oplosmethode 

De oudste en meest gebruikte techniek is de oplosmethode. Deze techniek werd al in 1903 uitgevonden; toen diende de stof benzeen als oplosmiddel. Totdat de industrie erachter kwam dat deze stof giftig is. Koffiemakers gingen daarom op zoek naar een ander oplosmiddel. De techniek die tegenwoordig gebruikt wordt, is in grote lijnen hetzelfde als die in 1903. Het gaat als volgt: 
 
De eerste stap is het stomen van de ongebrande bonen om de poriën te openen. Dit duurt ongeveer een halfuur. Vervolgens spoelen fabrikanten de bonen meerdere malen met een oplosmiddel. Hierdoor lost de cafeïne in de boon op, maar blijft de smaak behouden. Als laatste stap verhitten ze het mengsel, zodat het oplosmiddel en de cafeïne verdampen.  

Twee stoffen zijn geschikt als oplosmiddel: methyleenchloride of ethylacetaat. Wat zijn dit precies voor stoffen? 

EA methode of Sugar Cane proces 

Een veelgebruikt oplosmiddel is ethylacetaat (EA). Het is een stof dat van nature in bepaalde fruit- en groentesoorten voorkomt. De bonen die met de EA-methode behandeld zijn, mogen daarom als ‘natuurlijk gedecafeïneerd’ bestempeld worden. Deze methode wordt ook wel het Sugar Cane proces genoemd.

Verfstripper als middel om cafeïne op te lossen 

Het meest gebruikte oplosmiddel is echter methyleenchloride of dichloormethaan (DCM). Methyleenchloride is een synthetische stof die vrij agressief is. Het werd tot voor kort ook gebruikt wordt als verfafbijt, om verf te verwijderen. Deze stof is dan ook niet bepaald ongevaarlijk.  

Methyleenchloride is namelijk kankerverwekkend, en kan ook leverschade of neurologische schade veroorzaken. Het is zelfs zo schadelijk dat het inmiddels niet meer in verfafbijt gebruikt mag worden. Maar waarom wordt het dan nog wel gebruikt voor koffie? 

Methyleenchloride in decafé 

De hoeveelheden methyleenchloride die achterblijven in de koffiebonen is zo laag – 10 part per million ofwel 0.001% - dat het niet schadelijk zou zijn voor onze gezondheid. Hier zijn de meningen echter over verdeeld. Volgens Maria Doa van het Environmental Defense Fund is het onderzoek naar de gevolgen van methyleenchloride in decafé erg achterhaald. 

‘We weten steeds beter wat dit soort middelen met ons lichaam doen, en we drinken steeds meer koffie en in grotere porties,’ aldus Doa. 

De redenen dat de industrie voor dit oplosmiddel kiest, zijn dat het erg effectief is in het verwijderen van cafeïne, de smaak van de koffie behouden blijft en het relatief weinig tijd kost. Maar kun je als consument zien welke methode gebruikt is om de cafeïne uit de koffie te halen? 

Koffiemelange met verschillende extractiemethodes 

Op de meeste decafé in de supermarkt staat niet vermeld met welke methode cafeïne uit de koffie is gehaald. Bij een speciaalzaak of branderij benoemen ze dit vaak wel expliciet. 

Een van de grootste koffieproducenten van Nederland zegt: ‘Het kan zijn dat er koffie in één zak decafé zit met een mix van bonen, waar verschillende extractiemethodes voor gebruikt zijn. Wij gebruiken namelijk zowel de DCM-methode als de kritische koolzuur-methode. Deze bonen worden vervolgens samen in de brander gegooid, en kunnen in dezelfde verpakking eindigen.’ 

Check de decafé

Als het niet nadrukkelijk op de verpakking vermeld staat, kun je ervan uitgaan dat de oplosmethode met methyleenchloride gebruikt is. Geef je toch de voorkeur aan decafé die op een natuurlijke manier gedecafeïneerd is? Vraag dan de producent van de koffie naar de extractiemethode.