Wijn is de uitzondering

Omdat er geen ingrediëntendeclaratie op de wijnfles hoeft te staan, konden producenten hun recepten en smaakprofielen beschermen, terwijl consumenten alleen gewaarschuwd werden voor allergenen zoals sulfiet, een direct gezondheidsrisico.

Een merkwaardige uitzonderingspositie voor een product dat in elk supermarktschap te vinden is. Want terwijl je op een pak koekjes precies kunt lezen hoeveel suiker erin zit, en een blikje frisdrank netjes alle E-nummers vermeldt, mocht wijn jarenlang onder de radar blijven. 

De reden? Wijn wordt nog altijd beschouwd als iets wat het jaren geleden ook echt was: een natuurlijk product, simpelweg gegist druivensap. Maar de wetgeving bleef steken in die romantische notie van ambachtelijke wijnbouw, terwijl de productie allang geïndustrialiseerd was.

Toevoegingen in wijn

In de moderne wijnmakerij is niets nog zo simpel als druiven persen en laten gisten. Producenten mogen ongeveer 60 stoffen gebruiken om de smaak, kleur en houdbaarheid te beïnvloeden. 

Denk aan wijnsteenzuur om te zuren, Arabische gom voor een zachter mondgevoel, of bentoniet – een klei die wijn helder maakt. Ondanks dat het legaal en gebruikelijk is, wist de consument vaak van niks.

Nieuwe regelgeving voor wijn

Sinds 8 december 2023 is het één en ander veranderd. Wijn moet nu, net als alle andere voedingsmiddelen in de EU, een volledige ingrediëntenlijst tonen. Of tenminste: toegankelijk maken, want een QR-code op het etiket die naar een website leidt, volstaat ook. 

Volgens Hans Burghoorn van de Koninklijke Vereniging van Nederlandse Wijnhandelaren (KVNW) was dat voor de sector even schakelen. ‘Vanwege de beperkte ruimte op het achteretiket is gevraagd of de informatie ook via een QR-code verstrekt mocht worden’, zegt Burghoorn. De kilocalorieën en de allergene stoffen worden wel voluit op het etiket vermeld.’

Vegan of natuurwijn: de wijnwereld moet met de tijd mee

Volgens wijnschrijver Harold Hamersma heeft de wijnwereld een hekel aan verandering. ‘Elke nieuwe verplichting is er één te veel. Maar als het eenmaal moet, lukt het ineens prima.’

Sommige wijnhuizen hingen volgens hem zelfs tijdelijke halslabels met ingrediënten aan de fles, tot hun etiketten zijn aangepast. Anderen verzetten zich uit gewoonte. ‘Het kost geld, het kost moeite – en wijn is een wereld van traditie. Maar transparantie hoort bij de tijdgeest. We willen weten wat we eten en drinken,’ zegt Hamersma.

​​Wijnmakers beginnen daar inmiddels op in te spelen. ‘Kijk naar het succes van biologische en veganistische wijnen,’ zegt Hamersma. ‘Zelfs grote producenten zetten ineens ‘vegan’ of ‘duurzaam’ op de fles. Soms terecht, soms greenwashing. Maar het laat zien: de consument kijkt anders naar wat er in die fles zit.’

De pioniers van de wijnwereld

Sommige producenten liepen daarom al vooruit op de Europese verplichting. Een Italiaans wijnhuis lanceerde in 2021 de wijnserie PAL061 met de slogan 'eindelijk eerlijk over wijn'. 

Op hun etiket stond alles: van suikers en calorieën tot koolhydraten en andere voedingswaarden. Geen QR-code, gewoon een lijst op de fles.

Voor wijnmaker Derrick Neleman was transparantie ook al vanzelfsprekend. Op zijn biologische wijnen staat al jaren precies wat erin zit. ‘Wijnmakers zijn vaak trots op hun product, maar bang om eerlijk te zijn,’ zegt hij. ‘Ik snap dat niet. Er is niets mis met duidelijkheid. Het is toch juist fijn om te weten wat in de wijn zit?’

Wijn is een landbouwproduct met toevoegingen en technieken

Volgens wijnmaker Derrick Neleman dwingt de nieuwe wet de sector tot eerlijkheid. ‘Als Brussel het niet had verplicht, hadden we hier nog tien jaar over gepraat. Nu moet iedereen meedoen.’

‘Er hangt rond wijn een soort waas van mysterie,’ zegt wijnschrijver Harold Hamersma.  ‘Alsof het een godendrank is die vanzelf ontstaat. Maar het is gewoon een landbouwproduct, met toevoegingen en technieken. Die QR-code maakt dat een beetje zichtbaar – en dat vind ik gezond.’

Hoeveel calorieën in wijn?

De QR-code onthult echter meer dan alleen ingrediënten. Wijnmakers moeten ook de voedingswaarde vermelden. En die valt niet altijd mee. 

Een standaard glas wijn van 150 milliliter levert al snel 144 kilocalorieën. Ter vergelijking: dat is evenveel als een klein glas cola of een handje chips. Die calorieën komen vooral uit de alcohol zelf. Alcohol bevat ongeveer 7 kilocalorieën per gram.

‘Dat zal best wat wenkbrauwen doen fronsen,’ aldus wijnschrijver Harold Hamersma. ‘Misschien leidt het tot meer bewustwording. Of tot minder glazen per avond. En dat is op zich geen slecht idee.’

De digitale fles

Toch verwacht wijnschrijver Harold Hamersma niet dat de wijnmarkt op zijn kop gaat. De meeste mensen kopen hun wijn nog steeds op smaak, prijs en etiket. Ook zal niet iedereen de QR-code gaan lezen. ‘Maar,’ zegt Hamersma, ‘voor wie het wil weten, is de informatie er nu. Dat is winst.’

Een QR-code op de wijnfles is geen revolutie, maar ook geen loze belofte. Wie alles wil weten over zijn glas wijn krijgt eindelijk inzicht – al moet je er dus wel even je telefoon voor pakken.