Smaakmakers zijn niet nieuw 

Om producten aantrekkelijker te maken voor de consument, voegen fabrikanten al sinds mensenheugenis smaakmakers toe aan voeding. Vroeger waren dit vooral kruiden en specerijen. Later werden het kunstmatige aroma’s waarmee ze deze natuurlijke smaakmakers nabootsten. 

Schrik voor kunstmatige aroma’s 

Maar kunstmatige aroma’s kregen een slechte naam door wijdverspreide geruchten. Zo zou de smaakstof MSG – veel gebruikt in Chinese keukens en hartige snacks – voor hoofdpijn zorgen. Klopt dit?  

Bovendien zouden kinderen hyperactief worden, of in het ergste geval ADHD of autisme krijgen van bepaalde kunstmatige kleurstoffen. Gelukkig is er strenge regulering op het gebruik van kunstmatige aroma’s, maar de reputatie is blijven plakken.

Kunstmatige aroma’s maken plaats voor natuurlijke variant 

De industrie is daarom massaal overgestapt op een natuurlijke variant. Vele verpakkingen van producten pronken tegenwoordig met de toevoeging van natuurlijke aroma’s. Je vindt deze aroma’s in de gekste producten terug. Het is de smaakmaker in bijvoorbeeld aardbeienyoghurt, hagelslag, en appelsap. ‘100 procent natuurlijk’ staat erop. Maar waar worden die aroma’s dan van gemaakt? 

De term ‘natuurlijk’ is een breed begrip 

Je zou denken dat aardbeienyoghurt - waar met grote letters ‘natuurlijk aroma’ op staat - van aardbeien gemaakt is. Maar de term ‘natuurlijk’ is een breed begrip in de wereld van aroma’s. 

Staat de smaak vermeld voor het woord aroma - bijvoorbeeld ‘natuurlijk aardbeien-aroma' - dan bestaat het aroma voor minimaal 95 procent uit de bewuste vrucht of plant, in dit geval aardbeien. 

Staat er alleen ‘natuurlijk aroma’, dan hoeft het aroma met aardbeiensmaak niet afkomstig te zijn uit aardbeien. De term ‘natuurlijk’ betekent dat het uit de natuur moet komen. Dat hoeft niet per se een vrucht of plant te zijn; het kan ook een andere natuurlijke grondstof betreffen. 

Vanillesmaak met verschillende oorsprong 

Stel een fabrikant wil vanillevla maken. Dan zijn er meerdere manieren om de vla naar vanille te laten smaken. Je kunt de smaakmaker in vanille (vanilline) uit de vanillestokjes halen, maar je kan de compositie ook namaken met een natuurlijk aroma. Hoe ze dat doen? 

Aromamakers combineren verschillende grondstoffen, om tot een aroma te komen met exact dezelfde chemische structuur als vanilline. Welke grondstoffen gebruikt zijn is onduidelijk. Ze kunnen vanilline namelijk uit de pulp van bijvoorbeeld bieten, maïs-, suiker-, rijst- of andere zemelen (de buitenste laag van de graankorrel) halen. En luizenbloed wordt gebruik om roze koeken en Fristi hun roze kleur te geven. 
 
De specifieke ingrediënten van het aroma hoeven niet op het etiket te staan. De aromaproducent houdt het recept daarom liever geheim. Maar ze beloven dat de consument het verschil niet zal proeven. 

Chemisch gelijk aan het origineel 

Producent van natuurlijke aroma’s Neil Goldsmith zegt in de Keuringsdienst van waarde uitzending: ‘Elk aroma dat in de natuur voorkomt, kunnen we in principe namaken. Dat doen we allemaal met gist. We stoppen bijvoorbeeld het DNA van de orchidee die vanillebonen produceert in gist om vanille na te maken.’ 
 
Vervolgens voegen aromaproducenten suiker toe, zodat de gist zo snel mogelijk groeit. Gist voedt namelijk op suiker. Nog even goed schudden, verwarmen en voilà: je hebt natuurlijk aroma dat naar vanille smaakt. De gist scheidt namelijk dezelfde smaak uit als een vanillestokje. 

Genetische modificatie of niet? 

DNA, chemische reacties en het aanpassen van moleculen: Het klinkt allemaal niet heel natuurlijk. Is dit niet genetische modificatie? 

‘Jazeker’, zegt Goldsmith: ‘Het mag van de wet, zolang het eindproduct maar natuurlijk is. De vanilline is weliswaar gemaakt met behulp van een gemodificeerd gist, maar de vanilline zelf is niet gemodificeerd.’ 

Waar er strikte regelgeving zit op het genetisch modificeren van gewassen, mag het bij aroma’s blijkbaar wel. En dan mag het nog de naam ‘natuurlijk’ dragen ook. 

Financieel voordelig 

Ook het financiële aspect speelt een rol in de keuze voor natuurlijke aroma’s. Voor fabrikanten is het vaak goedkoper om een smaakstof te maken door middel van biologische modificatie, dan door bijvoorbeeld een vanillestokje te gebruiken. Dat bespaart de fabrikant veel tijd en geld. 

Luizen of gefermenteerde rijst

Omdat aromaproducenten niet verplicht zijn de specifieke ingrediënten in hun natuurlijke aroma te vermelden zullen het dus met de (vage) term ‘natuurlijk aroma’ moeten doen. Misschien is dat aarbeismaakje in je yoghurt afkomstig van luizen, gefermenteerde rijst of een andere mysterieuze grondstof. We zullen het nooit weten.

Het verschil zit hem in de details 

Als je een product koopt kun je wel naar de soort aroma kijken die vermeld staat. Er zijn namelijk meerdere soorten (natuurlijke) aroma’s. En fabrikanten zijn verplicht te benoemen wat voor soort aroma er toegevoegd is. We nemen vanille als voorbeeld. 

1. Vanille-extract: Als er extract op het etiket staat, is de smaakstof volledig van echte vanillestokjes gemaakt. 
    
2. Vanille-aroma: Dit is een synthetisch aroma (of kunstmatig aroma) dat smaakt naar vanille. Zodra het aroma één smaakstof bevat met synthetische oorsprong mag het geen natuurlijk aroma heten. Een product met vanille-aroma is dus niet 100 procent natuurlijk. 
    
3. Natuurlijk vanille-aroma: Minimaal 95 procent van de aromastoffen zijn afkomstig van echte vanille. De resterende 5 procent hoeft geen vanille te zijn, maar moet wel een natuurlijke oorsprong hebben. 
    
4. Natuurlijk vanille-aroma met andere natuurlijkere aroma’s: Minder dan 95 procent van de smaakstoffen zijn afkomstig van vanille, maar het moet wel naar vanille smaken. Het aroma is aangevuld met andere natuurlijke aromastoffen. 
    
5. Natuurlijk aroma: De smaakstoffen komen voor 100 procent uit natuurlijke bronnen, maar dit hoeft geen vanille te zijn. In dat geval mogen ze het woord vanille niet gebruiken. 

Slim bedacht die natuurlijke aroma’s 

Dat fabrikanten graag de naam natuurlijk aroma gebruiken, heeft met marketing te maken. In de perceptie van de consument betekent ‘natuurlijk’ goed en gezond. De consument zal eerder een natuurlijk product kopen dan yoghurt waarop staat dat het zijn smaak aan synthetische aroma’s te danken heeft. Dat is natuurlijk slim bedacht door de fabrikant.