De Sint is nog maar net het land uit of de kerstbomen marcheren alweer massaal de Nederlandse huiskamers in. Van tuincentrum tot straathoek, bouwmarkt tot super: kerstboomverkopers zien de naaldbomen met bosjes de deur uit vliegen. Maar waar komen al die kerstbomen elk jaar weer vandaan? De Keuringsdienst zoekt het uit.
Waar komt de traditie van de kerstboom vandaan?
De traditie van de kerstboom gaat terug tot de Germaanse tijd. Germanen plaatsten tijdens de midwinterperiode een groene boom in het dorp, versierd met appels en andere vruchten, als symbool van vruchtbaarheid en het terugkeren van de lente.
Het duurde echter nog eeuwen voordat de kerstboom zijn weg vond naar onze huiskamers. Pas in de 19e eeuw begonnen mensen bomen te versieren met echte kaarsen. Levensgevaarlijk, maar wel sfeervol. Later werden deze vervangen door glinsterende ballen en linten. Sindsdien is deze traditie nauwelijks veranderd.
O sparrenboom, o sparrenboom
Inmiddels haalt zo’n 40 procent van alle huishoudens een echte kerstboom in huis. Volgens cijfers van de Vereniging voor Nederlandse Kerstboomkwekers komt dat neer op ongeveer drie miljoen sparren in Nederland.
Hoewel alle liedjes over dennenbomen zingen, zijn vrijwel alle kerstbomen sparren. Dit kan een Servische spar, blauwspar, Canadese spar, fijnspar of Nordmann zijn, maar er bestaan nog veel meer soorten.
Nordmann-spar
De populairste sparsoort in Nederland is de Nordmann. Deze boom is geliefd vanwege zijn volle, symmetrische vorm en zijn stevige naalden, die veel minder snel uitvallen dan die van andere sparren.
De Nordmann is echter een relatief dure boom. Dit heeft onder andere te maken met de lange groeiperiode van acht tot twaalf jaar voordat de boom verkoopklaar is.
Fijnspar
Een andere populaire sparsoort is de fijnspar. Deze boom is donkergroen van kleur, heeft een sterke, typische naaldbomengeur en is een stuk goedkoper dan de Nordmann.
De fijnspar is namelijk al na vier tot zes jaar groot genoeg voor de verkoop. Het nadeel is dat deze sparsoort minder naaldvast is. Koop hem daarom niet al te vroeg, anders riskeer je een kale boom met kerst.
De brede takken en piramidevorm van de fijnspar zijn ideaal voor het ophangen van kerstversieringen. Deze boom heeft dus, net als andere sparren, zijn voor- en nadelen. Maar waar komen al die bomen eigenlijk vandaan?
Waar komen de meeste kerstbomen vandaan?
Denemarken is veruit de grootste leverancier van kerstbomen, met name van de populaire Nordmann. Deze bomen worden voornamelijk gekweekt op speciale kwekerijen in Denemarken, omdat de weersomstandigheden daar perfect zijn voor de groei van de Nordmann.
Duitsland, Frankrijk, Polen, België, Engeland en Nederland dragen ook bij aan onze kerstboomvoorraad, maar dit zijn vaak andere sparsoorten. De weersomstandigheden zijn hier niet gunstig genoeg om mooie Nordmann-sparren te kweken.
Kerstboomzaden uit Georgië
Voordat de kerstboom in je woonkamer staat, heeft deze al een lange weg afgelegd. De meeste kerstboomzaden komen uit het zuidoosten van Europa, en dus niet uit Denemarken zelf.
De geliefde Nordmann begint zijn leven als zaadje op de berghellingen van Georgië. Dit is een van de weinige plekken waar deze sparren van nature zaden aanmaken, dankzij de gunstige weersomstandigheden.
Arbeidsomstandigheden in Georgië
De werkomstandigheden zijn daarentegen een stuk minder gunstig. Arbeiders in het noorden van Georgië wagen hun leven voor het oogsten van de zaden. Ze klimmen in bomen die tientallen meters hoog zijn, vaak zonder enige klimapparatuur of veiligheidsuitrusting.
Ondanks het enorme risico zijn de lonen erg laag. Een arbeider verdient gemiddeld slechts een paar euro per dag. De bedrijven die in de zaden handelen, zijn degenen die het meest profiteren.
Hoewel er initiatieven zoals het Fair Trees-programma bestaan, dat betere arbeidsomstandigheden en eerlijke lonen probeert te garanderen, is dit helaas nog lang niet de standaard.
Van de ene kweker naar de andere
Kerstboomkwekers in landen als Denemarken en Duitsland kopen deze Georgische Nordmann-zaadjes in via tussenpartijen. Daar groeien ze uit tot piepkleine boompjes van 30 tot 50 centimeter.
Na drie à vier jaar verhuist het jonge boompje naar een tweede kweker. Hier krijgt de boom meer ruimte, water, voeding en zorg. Bij deze tweede kweker groeien de bomen nog drie tot zes jaar, totdat ze verkoopklaar zijn. Het is efficiënter voor kwekers om zich te specialiseren in een van de levensfasen van de spar.
Waar worden de meeste kerstbomen gekweekt?
Een groot deel van deze kerstbomen komt van kwekers uit Denemarken (60 procent) en Duitsland (30 procent). De resterende 10 procent komt van Nederlandse of Belgische kwekers.
In Nederland bevinden de meeste kwekers zich in Brabant, Drenthe, Overijssel en Gelderland. De zandgrond in deze regio’s is een ideale ondergrond voor de kerstbomen.
Van bergtop tot brandstapel
Het duurt in totaal zeven tot tien jaar voordat een spar groot genoeg is om als kerstboom door het leven te gaan. Een boom van twee meter oud heeft dus al een decennium achter zich voordat die in jouw huiskamer belandt.
Het is bijzonder dat er zoveel werk en tijd gaan zitten in de kweek van de perfecte kerstboom. Helemaal als je bedenkt dat we diezelfde boom na drie weken alweer aftuigen en, in veel gevallen, op de brandstapel belandt. Bepaald duurzaam is deze eeuwenoude kersttraditie dus niet.
Kerstboom met kluit of kerstboom zonder kluit?
Wil je de kerstboom toch een tweede leven geven? Koop dan een boom met kluit. Deze kun je namelijk na kerst weer in de grond zetten. Toch is ook in dit scenario de kans groot dat de boom het niet overleeft.
De spar heeft in al die jaren - en in onze huiskamers - namelijk heel wat trauma moeten doorstaan. Een kerstboom zonder kluit heeft daarentegen helemaal geen kans meer op overleven.
Meer van Keuringsdienst van waarde weten?
Schrijf in je voor de nieuwsbrief Groener eten & leven. Al duizenden mensen gingen je voor!
