Havermelk of haverdrink

Melk niet uit een koe, maar uit een plant. Haver om precies te zijn. Toch mag het officieel geen melk heten. Melk is namelijk een beschermde aanduiding voor dierlijke producten. Daarom staat er op verpakkingen de term haverdrink. Toch spreekt bijna iedereen in de volksmond van havermelk.

Waarom is het zoveel duurder?

Hoe kan het dat een beetje haver en water zoveel duurder is dan melk van een koe die ook nog eens gevoerd en verzorgd moet worden? Haver is bovendien geen dure grondstof. We vragen het havermelkproducent Boris de Lorm.

‘Het is te kort door de bocht om te zeggen dat havermelk enkel een mengsel van wat haver en water is. Bier bestaat in theorie ook slechts uit water, graan en hop. Toch komt er veel meer bij kijken om tot het eindproduct te komen,’ aldus De Lorm.

De Lorm vervolgt: ‘Havermelk vereist een bewerkelijk productieproces. Het moet een product zijn dat je kan stomen, opschuimen en waarvan de voedingswaarde vergelijkbaar is met koemelk.’

Productieproces havermelk

Om havermelk te maken wordt de haver eerst gemalen. Vervolgens wordt met behulp van enzymen het zetmeel omgezet in natuurlijke suikers. Deze vloeistof wordt gefilterd en gepasteuriseerd en er worden ook nog allerlei vitaminen (B12 en D) en mineralen (zoals calcium) aan toegevoegd.

Kortom: een bewerkelijk proces waar allemaal extra kosten bij komen kijken. Maar het productieproces is niet de enige factor die de prijs van havermelk bepaald.

Subsidies

Volgens De Lorm komt een groot deel van het inkomen van melkveehouders uit subsidies. ‘Daarmee kunnen ze de prijs van koemelk kunstmatig laag houden.’ Voor havermelkproducenten bestaan er veel minder subsidies.

Melkveehouders ontvangen in Nederland zo’n 400 miljoen euro per jaar aan EU-subsidies. ‘Als je deze subsidies weghaalt, zou koemelk een stuk duurder zijn. Koemelk is eigenlijk te goedkoop - en dan hebben we het nog niet eens over het milieu.’

Verschil in belastingtarieven

Zuivel kent een verbruiksbelasting van 0 cent per liter, terwijl alle plantaardige zuivelalternatieven – op soja na – belast worden met 27 cent per liter. Dit is een vorm van accijns, en wordt doorberekend aan de consument.

Best opmerkelijk, want met het oog op de klimaatdoelen zou je verwachten dat milieuvriendelijkere alternatieven juist lager belast worden. Bij de productie van plantaardige melk komt namelijk geen koe kijken: een voordeel voor veganisten, mensen met een koemelkallergie en milieubewuste consumenten.

Totaalplaatje

Het prijsverschil tussen koemelk en havermelk heeft dus te maken met verschillende factoren: de complexiteit van het productieproces, het gebrek aan subsidies, hogere belastingen en de kleinere vraag naar havermelk. Daardoor blijft havermelk duurder dan koemelk. 

Al is dit prijsverschil de afgelopen jaren wel flink afgenomen. Een liter koemelk van het huismerk kost 1 tot 1,30 euro per liter. Voor dezelfde hoeveelheid huismerk havermelk betaal je 1,65 tot 1,95 euro per liter. 

Daarnaast speelt bij sommige merken ook marketing een rol: wat is iemand bereid te betalen? Het idee dat het beter is voor de planeet kan de hogere prijs voor consumenten acceptabel maken.