Speculaas 

Vanzelfsprekend heeft elke bakker zijn eigen geheime recept voor het maken van de lekkerste koek. Er is echter één ingrediënt dat niet aan speculaas mag ontbreken: speculaaskruiden. 

De mix voor speculaaskruiden bevat over het algemeen een combinatie van: kaneel, nootmuskaat, kruidnagel, anijszaad, korianderzaad en witte peper. Daarnaast kun je ook vaak gemberpoeder, kardemom of foelie in de kruidenmix vinden. 

Geschiedenis

De reden dat speculaas boordevol kruiden zit is de Nederlandse specerijenhandel in de Gouden Eeuw. In de 17e eeuw kwamen specerijen in grote aantallen via koloniën Nederland binnen. Kruiden als kaneel en nootmuskaat werden al in kloosters gebruikt tijdens de kruistochten, maar met de komst van de VOC waren deze specerijen in grotere getale beschikbaar in Nederland. Ze zijn toen gaan experimenteren met het kruiden van koek. Zo is de populaire gekruide koek die we nu als speculaas kennen ontstaan.

De naam speculaas

Waar de naam speculaas precies vandaan komt is niet duidelijk. Een veel aangenomen verklaring is dat het afgeleid is van het Latijnse woord speculum, dat spiegel betekent. Speculaas werd in koekplanken gebakken waardoor ze het spiegelbeeld kregen van de afbeelding in de koekplank. 

Een andere verklaring is dat speculaas een verbastering zou zijn van het woord speculatie. Het mengen van kruiden door deeg werd vroeger speculeren genoemd. De letterlijke definitie van speculatie is daarom: deeg van koekkruiden voorzien. Het zou ook van het Latijnse woord speculator (hij die alles ziet) kunnen komen. Dit is ook een bijnaam voor Sint Nikolaas. Maar waar komt de naam speculoos dan vandaan? 

Speculoos 

Onze zuiderburen waren minder bekwaam in de specerijenhandel en bedachten daarom speculoos als tegenhanger van de kruidige Hollandse koek. De van oorsprong Belgische koekjes bevatten niet het specerijenmengsel dat speculaas zijn karakteristieke smaak geeft. Het koekmengsel van speculoos bestaat uit tarwebloem, suiker, kaneel en plantaardige oliën.

Wat speculoos onderscheidt van speculaas is niet alleen het ontbreken van de speculaaskruiden, maar ook de toevoeging van kandijstroop of gebrande suiker. Tijdens het bakproces karamelliseert de suiker, wat voor de karakteristieke smaak van het koekje zorgt.

Wat is loos

De herkomst van de naam speculoos is niet geheel duidelijk. De een zegt dat het de term "-loos" gekregen heeft omdat het zonder speculaaskruiden wordt gemaakt. De ander zegt dat het simpelweg een verbastering van het woord speculaas is. 

Vandaag de dag worden de termen soms door elkaar gebruikt, vooral buiten Europa, wat enige verwarring kan veroorzaken. Speculaas-puristen zullen zeggen dat speculoos inferieur is. Voor de echte zoetekauw gaat ook speculoos er als gesneden koek in.