Herken de signalen

‘Als je een burn-out wil voorkomen, gaat het om de wezenlijke dingen des levens’, legt neurobioloog Brankele Frank uit: 'Goed zorgen voor jezelf.’ Ze spreekt uit ervaring. Nadat ze zelf een burn-out kreeg, besloot ze daarover het boek Over de Kop te schrijven. Ook het schrijven van een boek bleek stressvol, ze kreeg nog een burn-out en krabbelde weer op. ‘Je kan het op z’n minst ironisch noemen.’

‘Rust, reinheid en regelmaat zijn belangrijk’, vervolgt Frank, ‘maar ik denk dat het dieper gaat dan dat. We zijn als mens verleerd om naar ons lichaam te luisteren. Als je over je grenzen gaat, geeft je lichaam dat aan. Denk aan hyperventilatie, slechte slaap of nekklachten. Maar als je die signalen niet als stressklachten herkent en geen rust neemt, gaat het op den duur mis.’

Frank: ‘Het is belangrijk dat je bij de eerste klachten al handelt. Chronische stress kan namelijk echt schadelijk zijn. Misschien krijg je geen burn-out, maar krijg door die stress op latere leeftijd wel last van hart- en vaatziekten.’ 

Een burn-out maatschappij?

Vaak denkt men dat een burn-out komt door te veel werkuren, maar dat is volgens Frank niet per se zo. ‘Een burn-out wordt veroorzaakt door de hoeveelheid stress die je ervaart, niet door de uren die je ergens mee bezig bent, al kan werk wel een stressor zijn. Maar ook financiën, discriminatie of zorgen om het klimaat kunnen stressklachten veroorzaken. Waar je stress van krijgt en hoe gevoelig je daarvoor bent, verschilt per persoon.’ 

‘Een stressvrij leven bestaat niet’, vertelt ook Christiaan Vinkers, hoogleraar stress en veerkracht bij het Amsterdam UMC en auteur van het boek In de ban van de burn-out. ‘Er wordt veel over de burn-out gepraat, waardoor het een ziekte van deze tijd lijkt. Maar cijfers om zo’n ‘epidemie’ te bewijzen zijn er niet. Mensen hebben altijd stress gehad. Honderd jaar geleden was er een hoge kindersterfte. In de jaren tachtig was er angst voor een atoombom. Nu hebben we social media en een klimaatcrisis. De bronnen van stress veranderen, maar de stress is er altijd.’

Frank: ‘Interessanter is het om ons af te vragen waarom we in deze tijd ons lichaam als een soort robotisch middel inzetten. We pushen onszelf tot de meest weirde prestaties zonder naar ons lichaam te luisteren.’ 

Hoe te ontspannen?

Toch zijn er volgens de neurobioloog een aantal concrete dingen die je kan doen om de verbinding met het lichaam weer terug te vinden en tot rust te komen: ‘Ga op zoek naar manieren om actief te ontspannen. Niet gelijk fanatiek gaan sporten, dan gaat het weer om de prestatie, maar denk aan yoga of een boswandeling. De natuur helpt sowieso. Bomen scheiden namelijk het stofje fytoncide af. Dat is goed voor je immuunsysteem en je voelt je er prettig door.’ 

‘Eigenlijk alles waarbij je niet echt hoeft na te denken helpt: dansen, knutselen, breien of muziek maken. Maar ook knuffelen en seks zijn goede manieren om te ontspannen. Het stofje oxytocine dat vrijkomt bij romantische interacties gaat namelijk de stresshormonen tegen.’  

‘Veel van de ontspanningstechnieken kennen we al lang. Het daadwerkelijk doen is misschien wel het moeilijkste én het belangrijkste.'