Ongelukkig zijn omdat je té gelukkig bent. Het klinkt als totale waanzin, maar volgens Anna Lembke, psychiater aan de Standford University, kan het echt. Toen zij in haar praktijk steeds meer jonge, gezonde en succesvolle mensen zag met depressie- en angstklachten zette dat haar aan het denken. Na heel wat research kwam zij tot de conclusie: we lijden aan een teveel aan het gelukshormoon dopamine.

Overweldigende overvloed

‘We voelen ons ellendig omdat we zo hard proberen ons niet ellendig te voelen', legt Lembke uit. 'Netflix, alcohol, nicotine, videospellen, suiker, online shoppen: nog nooit hebben we toegang gehad tot zo veel goede dingen. Maar onze hersenen zijn helemaal niet gemaakt voor de overweldigende overvloed die we hebben gecreëerd. Daardoor zijn we in een chronisch dopaminetekort terecht gekomen en zijn we nauwelijks nog in staat om te genieten van de bescheiden beloningen van het leven.'

Een wip in ons brein

Een massaal chronisch dopaminetekort dus. Om te begrijpen wat Anna Lembke daarmee bedoelt, is het eerst belangrijk om te weten wat dopamine is. Je brein maakt deze stof aan als beloning na lichamelijke inspanning, na het drinken van een glas wijn of wanneer je een like krijgt op je nieuwste instapost. Door zo’n shotje dopamine voel je je blij, tevreden en beloond. Daarom wordt het ook wel een gelukshormoon genoemd.

Het deel van je brein waar dopamine wordt aangemaakt reguleert niet alleen plezier, maar ook pijn en andere negatieve emoties. ‘Stel het je voor als een wip met aan de ene kant plezier en aan de andere kant pijn. Ons brein is constant aan het werk om deze wip in balans te houden’, legt Lembke uit.

Wanneer je bijvoorbeeld een sigaret rookt, komt er dopamine vrij waardoor de wip naar de plezierkant helt. Maar je brein wil die wip weer in balans krijgen dus zet die een soort kleine monstertjes aan de pijnkant van de wip. Die monstertjes vinden het daar alleen zo fijn dat ze daar niet zo makkelijk vanaf komen en zich al snel gaan vermenigvuldigen. Voor je het weet helt de wip juist over naar de pijnkant. Dan ga je je chagrijnig, onrustig en ongemotiveerd voelen.

Dus wil je zo snel mogelijk op zoek naar een nieuw shotje dopamine. En die krijg je door een door jou gekozen 'drug'. Daarom wil je nóg een stukje chocola, nóg langer op je telefoon scrollen of nóg een sigaret roken. 

Dopaminejunkies 

Het shotje dopamine dat vrijkomt nadat je jouw 'drug' gebruikt, wordt alleen steeds kleiner en na verloop van tijd duikt je dopaminelevel zelfs onder het basisniveau. Dan krijg je dus te maken met een chronisch dopaminetekort. Je raakt snel geïrriteerd, voelt je niet gemotiveerd en krijgt last van angst en stress. 

Na een tijdje heb je je ‘drug’ nodig. Niet om extra blij of tevreden te zijn, maar om je simpelweg niet constant doodongelukkig te voelen. En dat is volgens Anna Lembke nu massaal aan de hand.

We hebben het zó goed, dat we er ongelukkig van worden. We willen steeds meer en beter, waardoor we maar moeilijk tevreden kunnen zijn met wat we wél hebben. Als een soort junkies zijn we constant op zoek naar het volgende shotje dopamine. 

Maar volgens Anne Lembke is daar iets aan te doen: dopamine detoxen. Hierbij probeer je je hersenen als het ware te resetten door de hoeveelheid dopamine die in je hersenen vrij komt binnen de perken te houden. 

Dus; minder vaak op je telefoon, minder kopen, minder drinken, minder roken en ga zo maar door. Anna Lembke is van mening dat het zo makkelijker is om je verslavingen onder controle te krijgen en weer geluk te vinden in de kleine dingen van het leven.

Anna Lembke hanteert tijdens het dopamine detoxen het volgende stappenplan: Onthouden, behouden, pijn opzoeken.

Stap 1: Onthouden

Volgens Lembke moeten we ons tenminste vier weken volledig onthouden van onze drug zodat de kleine monstertjes van de wip af kunnen springen en ons dopaminelevel weer natuurlijk in balans kan worden gebracht. 

In de eerste dagen voel je je rusteloos en chagrijnig. Je kan aan niks anders denken dan aan jouw drug en je brein zal allerlei argumenten bedenken waarom je toch moet toegeven. Maar als je lang genoeg wacht zal de balans langzaam worden hersteld.

Je zal merken dat jouw drug niet meer zo’n grote obsessie is en dat je beter in het nu kan leven. Je bent blijer, gemotiveerder en kan weer genieten van de kleine, onverwachte beloningen van het leven.

Stap 2: Behouden

Na deze vier weken moet je erachter komen hoe je je verworven inzichten kan behouden om weer een gezonde relatie met jouw drug aan te gaan. Dus misschien kies je ervoor om alleen nog in het weekend chocolade te eten, om Instagram van je telefoon te verwijderen of dat je nog maar één keer per maand iets nieuws mag kopen. 

Het kan ook dat je erachter komt dat een gezonde relatie met jouw drug niet mogelijk is, dan kun je je het best volledig blijven onthouden van die drug.

Stap 3: Pijn opzoeken

Nee, je hoeft jezelf niet écht pijn te doen bij deze laatste stap. Je moet er alleen voor zorgen dat er gewicht gelegd wordt op de pijnkant van de wip. Er zijn veel gezonde en ongevaarlijke manieren om dat te doen. Denk bijvoorbeeld aan het nemen van een ijsbad, ademwerk, vasten, sporten en onthouding van zintuigelijke prikkels. 

Omdat na deze activiteiten de wip naar de pijnkant helt, zullen de kleine monstertjes juist op de plezierkant van de wip springen om de balans te herstellen. Zo komt er extra dopamine vrij, die ook nog eens sterker is en langer actief blijft.

Kortom; als jij je vaak ongelukkig voelt terwijl je alle ingrediënten voor een mooi leven bezit, kan te veel geluk wel eens de boosdoener zijn. Constant streven naar meer en beter gaat je daar niet bij helpen, juist teruggaan naar de kern kan verlichting brengen. Dus probeer af te kicken van al die dopamine door je telefoon, bankpas of Netflix-account wat vaker links te laten liggen. En dan kun je hopelijk weer geluk ervaren door de kleine beloningen van het leven.

P.S. 

Dopamine detoxen is natuurlijk niet hét antwoord op serieuze mentale problemen. Worstel je met donkere gedachtes? Dan kun je het beste contact opnemen met een professional.