Het nieuws wordt overspoeld met berichten over oorlogen en dreigende conflicten. Angst en verdeeldheid groeien. Bij de Semai, een inheems volk uit Maleisië is vrede de norm. Ze hebben nooit een oorlog gekend en zien vrede als hoogste zingevingsdoel. Wat is hun geheim? En wat kunnen wij van hen leren?
Wie zijn de Semai?
Je hebt waarschijnlijk nog nooit gehoord van dit volk, en dat is ook niet vreemd. Deze etnische groep is één van de oudste inheemse gemeenschappen van het Maleisische schiereiland Malakka. Ze leven op de traditionele manier van jagers en verzamelaars, al hebben ze zich in de loop der tijd steeds meer aangepast aan de landbouw.
Daarnaast leven ze in kleine groepen van 30 tot 200 mensen, zonder centrale overheid of handhaving. Tot nu toe hebben ze, voor zover bekend, nooit oorlog gevoerd. Vrede is namelijk hun belangrijkste doel in het leven.
Notie van Punan
Geweld, dwang of onderdrukking bestaan niet bij de Semai. Hun samenleving is gebaseerd op de notie van punan: de overtuiging dat je nooit je eigen wensen aan een ander mag opleggen. Dit principe zie je in alle aspecten van hun samenleving terug.
Competitie bestaat niet
Kinderen worden niet gestraft of gedwongen, maar leren door voorbeeld en zachtheid. Competitie bestaat niet; spelletjes draaien niet om winnen, maar om samenwerking. Bij tennis spelen ze bijvoorbeeld de bal zo dat de ander hem gemakkelijk kan terugslaan. Kinderen leren om anderen altijd voorrang te geven, zodat de vrede en harmonie bewaard blijft.
Vreedzaamheid
Boosheid en agressie zijn taboe. Als er een conflict is, wordt dit opgelost in een openbare vergadering. Het doel is om het met elkaar eens te worden. Als dat niet lukt, zoeken ze naar een oplossing waar ze beiden mee kunnen leven.
Waar in het Westen conflicten vaak escaleren in juridische gevechten of zelfs geweld, kunnen we leren hoe empathie, dialoog en samenwerking juist de oplossing kunnen zijn.
'Vrede is niet iets dat je wenst. Vrede is iets dat je geeft, voor werkt, maakt en bent.'
Gemeenschapsgevoel
Waar individualisme en onafhankelijk in het Westen een grote rol speelt, leven Semai-groepen juist als hechte gemeenschappen. Hulp en zorg voor elkaar staan centraal. Ze delen voedsel en andere middelen en zorgen voor elkaar, zonder iets terug te verwachten.
In harmonie met de natuur
Al eeuwenlang leeft de Semai in beboste heuvels en bergachtige gebieden van de Titiwangsa-bergketen, een tropisch regenwoudgebied. Ze jagen, verzamelen en doen aan zwerflandbouw zonder de natuur uit te putten. Iets waar wij, met onze overconsumptie en toenemende klimaatverandering, veel van kunnen leren!
We kunnen dus veel opsteken van hun respectvolle en duurzame levenswijze. Maar is zo’n vreedzaam bestaan mogelijk in onze westerse samenleving?
De oplossing voor wereldvrede?
In Nederland groeien we op met het idee dat zelfredzaamheid en competitie belangrijk zijn. Hoogleraar Digital Humanities Rens Bod beschrijft in zijn boek Waarom ben ik hier? dat moraal kan veranderen. 'Overtuigingen en gewoontes kunnen veranderen. Niet door druk van buitenaf, maar door een groeiend besef van rechtvaardigheid en gelijkheid van onderop.'
Zo waren slavernij en kinderarbeid ooit normaal in Nederland, maar zijn ze nu ondenkbaar. 'We kunnen de Nederlandse mentaliteit veranderen zonder te streven naar competitie of conflict, mits onze buurlanden en iedereen meedoen.'
'Wees in vrede, rust en harmonie met alles wat bestaat.'
Een gezamelijk moraal is volgens Psychologieprofessor aan Harvard Joshua Greene, de oplossing voor wereldvrede. In zijn boek Moral Tribes beschrijft hij dat het probleem is dat mensen van nature in kleine groepen leven, zoals jagers en verzamelaars vroeger deden.
'We kunnen goed omgaan met mensen uit onze eigen groep, maar vinden het moeilijk om samen te werken met andere groepen. In de wereld van vandaag botsen deze verschillende groepen en ideeën vaak, wat leidt tot conflicten en oorlogen.'
Rens Bod beschrijft dat vreedzaamheid in alle oorlogloze samenlevingen verdween zodra de koloniale mogendheden arriveerden. 'Het lijkt erop dat afzondering een voorwaarde is voor een maatschappij zonder oorlog, maar geen garantie. Vredelievendheid en geweldloosheid zijn dan ook geen verstandige zingevingsnormen voor een volk dat in contact komt met een niet-vredelievend volk.' Op deze manier kunnen we volgens hem niet overleven.
Begin bij jezelf
Voor een vreedzaam bestaan zijn dus grote veranderingen nodig. De vraag is: Kunnen we ooit een wereld bouwen waarin samenwerking belangrijker is dan competitie? Waar leven in harmonie het doel is en niet de strijd? Misschien niet vandaag of morgen, maar de Semai bewijzen dat vreedzaam samenleven geen illusie hoeft te zijn.
Het begint bij ons: bij hoe we met elkaar omgaan, hoe we onze kinderen opvoeden en hoe we leren denken in termen van ‘wij’ in plaats van ‘ik versus jij’.
