Aardbeien van eigen bodem

Voor Onze boerderij in Europa reist Yvon Jaspers naar het buitenland, om inspiratie op te doen bij boerenbedrijven. Hoe telen zij producten? En welke kennis nemen we mee naar Nederland?

Neem nu de aardbei. De Nederlandse aardbeienteelt staat bekend om zijn hoge kwaliteit en innovatieve teeltmethoden. In 2020 produceerden onze boeren zo’n 77 miljoen kilo aardbeien. Dat aantal neemt jaarlijks toe. Sommige boeren telen op volle grond, maar de meeste Nederlandse aardbeien groeien in een warme kas. Met moderne technologie krijgen ze water, licht en kunstmest. Het voordeel? Het hele jaar door aardbeien. Ook zijn er minder pesticiden nodig. 

‘Dat ging vroeger wel anders’, vertelt Boer Geert van Boer zoekt vrouw, die ruim dertig jaar aardbeien kweekte voor de Nederlandse markt. ‘Omdat alle planten in de volle grond groeiden, hadden we last van onkruid en ongedierte. Er werd heel veel gespoten. De aardbeien werden zelfs gifkoninkjes genoemd, maar die tijd is voorbij. De plantenrassen zijn tegenwoordig minder gevoelig voor ziekten. Ongedierte bestrijden we met natuurlijke vijanden als roofmijten en sluipwespen. Dat gaat perfect in een kas.’

Hoge gasprijzen

De kasteelt is succesvol, maar de verwarming van een kas kost ook veel energie. Teelt buiten het aardbeienseizoen is daarom minder duurzaam dan in de maanden juni tot en met september. Nu de energieprijzen stijgen, vormt dat een probleem voor de Nederlandse aardbei en hun telers. ‘Veel glastuinbouwers draaien verlies,’ laat Adri Bom-Lemstra, voorzitter van Glasbouw Nederland, aan De Volkskrant weten. Bom-Lemstra is bang voor een golf aan faillissementen zolang de gascrisis aanhoudt. 

Het gevolg van de hogere energiekosten? Een duurdere Nederlandse aardbei. ‘De kosten voor de Nederlandse aardbei waren dermate hoog dat het voor klanten niet meer betaalbaar zou zijn,’ laat een woordvoerder van Albert Heijn weten. ‘Daarom wijken we deze winter uit naar het buitenland.’ 

Over de grens

In de winter komt zo’n 80% van de aardbeien uit het buitenland, bevestigt Albert Heijn. Ook Jumbo, Lidl en Plus laten weten dat ze in de winter buitenlandse aardbeien inkopen. Vooral de Spaanse provincie Huelva is grootleverancier van het rode goud, zoals ze de aardbei daar noemen. 

In Spanje is het warmer en droger dan in Nederland. De aardbeien groeien vaak in de volle grond en rijpen sneller. Ook liggen de productiekosten lager. ‘Dat is de reden dat supermarkten deze aardbeien voor stuntprijzen kunnen verkopen,’ legt Boer Geert uit. ‘Twee bakjes voor vijf euro, daar kan een Nederlandse boer niet tegenop.’ Ook bij Spaanse boeren leiden stuntprijzen tot ontevredenheid. 

‘Er is hier geen teler die nog het volste vertrouwen heeft in de aardbei,’ vertelt de Spaanse aardbeienproducent Francisco Sanchez aan Freshplaza. ‘De winstmarges zijn laag. Er is gebrek aan arbeidskrachten en daarbij worden wij als teler volledig verantwoordelijk gehouden voor de sociale en ecologische problemen in de regio.’

Verantwoordelijkheid

In heel Europa geldt dezelfde wet- en regelgeving voor de productie van aardbeien, met het doel die sociale en ecologische problemen te voorkomen. Toch zijn er verschillende verhalen die de wantoestanden in de Spaanse aardbeienteelt bevestigen: door toenemende droogte als gevolg van klimaatverandering worden illegale waterputten geslagen.

Het gevolg? Verdorde natuurgebieden. Afrikaanse arbeidsmigranten werken voor lage lonen en wonen soms in krottendorpen. De hygiëne in deze zelfgebouwde hutjes is slecht en de materialen zijn niet brandveilig, waardoor af en toe een heel kamp afbrandt.  

‘Overheden geven de aardbeientelers de schuld, terwijl de telers de handhaving van mensenrechten zien als taak van de overheid,’ laat Olivier De Schutter, VN-rapporteur voor extreme armoede en mensenrechten, in 2020 in Genève weten. De verantwoordelijkheid voortdurend bij de andere partij leggen moet stoppen, volgens De Schutter. ‘De afhankelijkheid van seizoenarbeiders leidt nu routinematig tot situaties die neerkomen op dwangarbeid.’

Welke aardbei kies jij in de supermarkt?

Terwijl de Europese consument vaker voor lokale aardbeien kiest, lijken wij Nederlanders vooral naar de prijs te kijken. ‘Sommige mensen hebben geen andere keus,’ legt biologisch aardbeienteler Bart Vroman uit via de telefoon, ‘maar als we duurzaam willen produceren, moeten we wel een meerprijs betalen. In vergelijking met andere landen geven we in Nederland relatief weinig geld uit aan eten.’

Uit onderzoek van het CBS blijkt inderdaad dat een doorsnee gezin in 2018 slechts 8% aan voeding besteedde. Vroman verkoopt zijn aardbeien nu voornamelijk aan België, Luxemburg en Scandinavië, waar ze wel die meerprijs betalen. 

‘De beste aardbei komt gewoon uit Nederland en groeit in de zomermaanden,' sluit Boer Geert af. Ook de supermarktketens benadrukken dat de Nederlandse aardbei gewoon het lekkerst is. Geert: ‘Een aardbei pluk je rijp en eet je binnen vier dagen. Dat lukt niet als ze uit het buitenland komen. Als ik die Hollandse aardbeien zie glimmen, word ik gewoon gelukkig.’