Tekst: Ernest Marx – Beeld: Darren Smith, Stijn Ghijsen

In de Tweede Kamer komt het programma Keuringsdienst van waarde regelmatig ter sprake. Politici kijken immers ook televisie. En zeker de laatste tien jaar stellen zij elk televisieseizoen wel Kamervragen naar aanleiding van uitzendingen van het consumentenprogramma van KRO-NCRV.

Zo besteedde Keuringsdienst afgelopen oktober nog aandacht aan het lot van de kweekgarnaal. Kamerlid Frank Wassenberg van de Partij voor de Dieren wilde van de minister van Landbouw, Natuur en Voedselkwaliteit allereerst weten of hij die uitzending had gezien? Daarin zaten beelden waarop te zien was dat bij levende vrouwelijke garnalen een oog wordt uitgestoken om de reproductie te stimuleren. ‘Deelt de minister de mening van Wassenberg dat het uitsteken van de ogen van levende garnalen een buitengewoon barbaarse en dieronvriendelijke praktijk is? Zo nee, waarom niet? Zo ja, wat gaat de minister ondernemen om deze praktijk te stoppen?’ Aldus de Kamervragen. Kortom: uitzendingen van Keuringsdienst van waarde hebben impact. Impact op de wereld, die zo eerlijker, groener en liever wordt.

Extra betalen

Maarten Remmers werkt sinds 2007 voor Keuringsdienst van waarde. Hij begon er als verslaggever in beeld en researcher en heeft zich inmiddels ook ontwikkeld tot eindredacteur. ‘We krijgen dagelijks tientallen mailtjes van kijkers binnen’, vertelt hij. ‘Daar zitten reacties tussen op uitzendingen, maar regelmatig ook suggesties voor nieuwe onderwerpen. Voor ons is dat een goede graadmeter wat er leeft bij onze kijkers.’

Veel afleveringen vertellen het verhaal over de herkomst van een specifiek product. Zoals de uitzending over de van oorsprong Indonesische sambal. ‘Uiteindelijk belandden we op een veld in Italië. Daar bleken de pepers te groeien, niet in Indonesië. De sambalfabriek stond ook in Italië. Dat zijn vooral geestige en verrassende afleveringen. Maar niet per se erg. De echte impact maken we natuurlijk als de kijkers het gevoel hebben dat ze belazerd worden. Zoals wanneer blijkt dat ze extra moeten betalen voor een stuk vlees waar water aan toegevoegd is of dat een product echt niet is wat het claimt te zijn.’

Kijkersreacties

Als voorbeeld noemt Remmers de uitzending over broodjes döner. ‘Die valt zelfs in de categorie fraude.’ Het team controleerde het vlees van verschillende verkopers van broodjes döner die allemaal claimde dat er voor honderd procent lamsvlees in zat. ‘Uiteindelijk bleek dat bij slechts één broodje döner het geval. Na die uitzending werden we overladen met kijkersreacties.’

Een andere uitzending die het laatste seizoen voor reuring zorgde, gaat over het Beter voor-beeldmerk van een bekende grootgrutter. Dat logo staat op de verpakking van veel van hun versproducten. Zoals bij varkensvlees: ‘Beter voor Varken, Natuur & Boer.’ Remmers: ‘Dat logo geeft consumenten het idee dat ze ontzettend groen en milieubewust bezig zijn als ze die producten kopen. Wij hebben in de uitzending laten zien dat dit behoorlijk meevalt. Uit reacties van kijkers merkten we dat zij zich daardoor toch een beetje genept voelen.’ De supermarktketen wilde in de uitzending niet voor de camera reageren. Dat vond Remmers onbegrijpelijk. ‘Als je zo’n grote campagne uitrolt, vind ik het niet slim als je daar geen verantwoording over aflegt wanneer er onduidelijkheid of kritiek is. Wanneer een bedrijf iets mooier maakt dan het is, valt het sowieso meestal door de mand. Maar we hebben regelmatig producenten gehad, die eerlijk en helder uitleggen waarom ze bepaalde keuzes maken. Daarmee maaien ze zelfs een beetje het gras voor onze voeten weg. Meestal komen ze er dan zelf beter uit.’

Andere draai

Keuringsdienst deed eens onderzoek naar een bepaalde pasta, die niet erg authentiek leek en inderdaad erg aangepast bleek aan de Nederlandse smaak. ‘Als producent kun je zeggen: wij hebben het authentieke gerecht en dit is precies zoals je het in Italië eet. Maar de woordvoeder vertelde dat de pasta inderdaad anders is. Hij vertelde: ‘Wij hebben er bewust een andere draai aan gegeven omdat we een allemansvriend moeten maken, die bovendien makkelijk en snel klaar moet zijn’ Als kijker denk je: Oké, dan snap ik wel dat ze moeten afwijken van het originele recept. We hadden die pasta op een grappige manier een beetje te kakken gezet, maar dit verhaal werd met zó veel charme en eerlijkheid verteld, daar was geen speld tussen te krijgen.’

Kleur van brood

Hoe concreet de impact is die Keuringsdienst van waarde werkelijk op de voedselindustrie heeft, dat kan Remmers niet keihard bewijzen. ‘Verkoopcijfers van hun producten ken ik niet. Soms heb ik weleens het idee dat een product na onze uitzending ineens in de aanbieding is. Maar dat kan ook puur toeval zijn.’ Stelliger durft hij te zijn over een geval waarbij daadwerkelijk de Warenwet is aangepast. ‘Wij hebben meerdere uitzendingen gemaakt over de kleur van brood. Het bleek dat veel donker brood in tegenstelling tot wat je mag verwachten geen volkoren brood is, maar gewoon witbrood met een kleurtje en misschien een handje zaden. Recentelijk is dus de Warenwet veranderd. Tegenwoordig moeten producenten letterlijk aangeven of iets witbrood, bruinbrood of volkoren brood is. Komt dat dan alleen door ons? Vast niet. Maar ik denk dat wij daar in al die jaren zeker een flinke bijdrage aan hebben geleverd.'

Het nieuwe seizoen van Keuringsdienst van waarde start op 14 februari bij KRO-NCRV op NPO 1. 

Dit artikel komt uit ons magazine Vertel. Wil je meer verhalen lezen? Vraag dan nu een gratis proefnummer aan van Vertel.