De schuldenindustrie is om mensen heen gebouwd die al in de schulden zitten. De maatschappelijke kosten voor het oplossen van deze schulden zijn hoger dan alle schulden bij elkaar. ‘Mensen met schulden worden bestookt met brieven en bedreigingen door schuldeisers waardoor ze denken: Laat maar.’
In de 2Doc documentaire: Schuld en boete wordt door verschillende medewerkers in de schuldhulpverlening uitgelegd hoe de schuldenindustrie werkt, en hoe schuldeisers hiervan profiteren.
Hoe lager de schuld, hoe lager de kosten voor sanering
Sylvia werkt als schuldhulpverlener bij Vroeg signalering. Bij deze instantie proberen ze – de naam zegt het al – mensen te helpen voordat schulden de spuigaten uitlopen. Sylvia: ‘Bij vroeg signalering probeer je voordat de schulden ontzettend hoog oplopen al eerder in contact te komen. Want hoe lager de schuld, hoe lager de kosten voor de sanering.’
Beide partijen weer even opgelucht
Het komt vaak voor dat mensen die een bericht krijgen over een huurachterstand, deze in termijnen willen afbetalen. Sylvia legt uit: ‘Degene met de huurachterstand neemt contact op voor een betalingsregeling. Maar deze mensen kunnen hun huur al nauwelijks betalen, en voor de achterstand komt er geld bovenop.’
'Een schuldeiser die een betalingsregeling afspreekt, weet al dat de cliënt de extra kosten niet kan betalen'
Sylvia vervolgt: ‘En dus gaat dat eigenlijk niet, maar dan staat er wel iets op papier. Dan zijn beide partijen weer even blij. Want voor de huurder komen er even geen kosten bij en is er een afspraak gemaakt, en de schuldeiser kan weer een vinkje zetten achter een betalingsregeling. Maar een medewerker die akkoord geeft op zo’n regeling weet al dat de client met huurachterstand de extra kosten, niet kan betalen. Daarom lijkt het alsof er maar weinig bedrijven zijn die constructief meewerken.’
154 maanden afbetalen
Joris werkt als bewindvoerder. Hij vertelt: ‘De vroeg signalering is nuttig, maar als iemand de deur niet opendoet voor hulp dan houdt het op. Steeds meer mensen haken ook af door digitalisering. Je kunt niet zonder een DigiD, maar voor veel mensen gaat dit een brug te ver. Dat kun je mensen niet kwalijk nemen, en dan moet je ze helpen. En zo wordt het systeem voor veel mensen alleen maar complexer.’
Joris vervolgt: ‘Iedereen die iets verkoopt wil daarvoor betaalt krijgen. En dat je kosten maakt om iemand te herinneren aan de betaling, is op zich niet gek. Alleen het slaat door in oplopende kosten die worden gemaakt op relatief kleine vorderingen. Bijvoorbeeld een incasso van 40 euro op een vordering van 15 euro. Dan zit je op 55 euro. Daarna gaat het naar de deurwaarder en komen er gerechtelijke kosten bij, en zo wordt die kleine schuld steeds groter.’
'Als schuldeiser kan je soms beter zeggen: We schelden de schuld kwijt'
‘Een klant van ons betaalt bijvoorbeeld alleen maar rente af, waardoor hij niet vooruitkomt in het aflossen van de daadwerkelijke schuld. Deze client is over 154 maanden klaar met afbetalen. Als schuldeiser kan je soms beter zeggen: Iemand kan het niet betalen, we schelden de schuld kwijt. Daarmee doorbreek je de schuldenindustrie.’
De schuldenindustrie
Hoe gaat de schuldenindustrie dan in zijn werk? ‘De ‘schuldenindustrie’, zoals Sylvia het noemt, is om mensen heen gebouwd die al in de schulden zitten. En iedereen pikt daar zijn graantje van mee. Omdat de industrie alleen maar groter wordt, moet er wel geld aan verdiend worden.’
Gabriella werkt bij het buurtteam in Amsterdam-Noord. Mensen die bij haar terecht komen zitten over het algemeen al diep in de schulden. Gabriella: ‘Als een client bij ons komt, is die hele schuldenindustrie al geweest. Wij zoeken achteraf waar alle vorderingen van de cliënt liggen. Daarvoor zijn de schulden al doorverkocht aan incassobureaus en noem het maar op. Als ik iemand verder help, zijn er al zo’n 100 andere schuldhulpverleners met de casus bezig geweest.’
Joris vult aan: ‘Vorderingen worden per duizend stuks verkocht. Het hele pakket wordt verkocht aan een andere partij, die betaalt er een bepaald bedrag voor, en probeert alsnog het geld binnen te halen. Als ze vervolgens meer geld binnen harken dan dat ze ervoor betaald hebben, verdienen ze eraan.’
Een streep door achteraf betalen
Volgens Sylvia moet er door betaalopties zoals ‘after pay’ meteen een streep gezet worden. ‘Het hapert bij oplossingsgericht werken’, besluit Sylvia. ‘Er is vaak geen bereidheid om daar naartoe te werken.’
Als voorbeeld noemt Sylvia om voor client een nieuwe betalingsregeling te treffen voor een lager bedrag per maand, wat de client wel kan betalen. ‘De client heeft hulp gezocht bij ons, en die wil graag meewerken. Maar de huidige betalingsregeling is te hoog. Ik ga dan bellen met incassobureaus, maar die sturen je van het kastje naar de muur. Terwijl je juist samen wilt zoeken naar een oplossing. Als er voor de client uiteindelijk financiële ruimte komt, kan er weer meer worden afgelost.’
Sylvia, Joris en Gabriella zijn te zien in de documentaire Schuld en boete. Die kijk je hier terug.
Dossier schuld
Dit artikel is onderdeel van Dossier Schuld. Eén op de elf huishoudens heeft problematische schulden. Dat heeft een grote impact op hun leven en het kost de maatschappij een flinke som geld. Tegelijkertijd lukt het niet goed om mensen in de schulden te helpen. Dat kan eerlijker. Daarom besteedt KRO-NCRV vanaf 21 augustus in meerdere programma’s aandacht aan het thema schulden.
